《གྲང་རེག་གིས་གཙེས་པའི་སྟོན་རླུང》ཞེས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་གི་ཕྲན་བཤད་ཐན་ཐུན།

རྣམ་གླིང་རིན་ཆེན།༼གཞིས་ཀ་རྩེ༽ མཆོད་མེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དྲ་བ། 2011-12-06

   བརྩམས་སྒྲུང་ནི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བ་དངོས་ནས་བྱུང་ཞིང་། སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བ་ཚུར་སྣང་བྱེད་པའི་ཀུན་གསལ་མེ་ལོང་ལྟ་བུ་ ཡིན།“དེའི་ཉིང་དགོས་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོ་དག་གིས་སྣེ་མང་རྙོག་འཛིང་གི་དངོས་ཡོད་འཚོ་བ་དང་འགྱུར་ལྡོག་སྣ་མང་གི་དངོས་ཡོད་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ནས་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བའི་གནད་དོན་མང་པོ་ཞིག་བསམ་གཞིག་གི་གཏིང་ མཐིལ་ལ་རེག་ཅིང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ལས་སྣོན་བགྱིས་ཏེ། ཕྱིར་འཚོ་བའི་བག་མེད་ཀྱི་གཡང་དང་འཆལ་སྤྱོད་ཀྱི་འདམ། ཚུལ་འཆོས་ ཀྱི་རྒྱ། མི་གཤིས་ལ་འཁྱོག་སྒྱུར་ཐེབས་ཤིང་སེམས་པར་ནག་ནོག་འགོས་པའི་གནས་དག་ལས་བསྐྱབས་ཏེ། བདེ་ཐང་གི་མི་གཞི། མཛེས་སྡུག་གི་མི་གཤིས། ཞུམ་མེད་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་སོགས་མིའི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ནང་དང་བླ་སྲོག་གི་དཀྱིལ་དུ་འཇུག་རྒྱུ་དེ་ཡིན་སྙམ”ཞེས་པ་ལྟར་ཡིན་ལ། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་བརྩམས་སྒྲུང་གི་སྤྱི་ཁོག་ལ་བལྟས་ན།  ཕལ་ཆེ་བ་རྩོམ་པ་པོས་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་གནས་པའི་ནག་ནོག་གི་སྐྱོན་དང་། མི་མཛེས་པའི་ཆ། དེ་བཞིན་འཚོ་བའི་གྲུ་ཟུར་སོ་སོའི་སྣང་ཚུལ་ངན་ངོན་ རྣམས་བརྩམས་ཆོས་སུ་ཐེར་འདོན་བྱས་ནས་མཐར་བདེན་དགེ་མཛེས་གསུམ་གྱི་རྩོམ་རིག་གི་དགེ་མཚན་མངོན་པར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། བརྩམས་སྒྲུང་གིས་རྩོམ་རིག་གི་རིགས་གཞན་དག་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་ཏེ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་མིག་འབུར་ཚུགས་ སུ་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་མེ་ལོང་ངོས་ནས་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ལ་འགྲེམས་སྟོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
   སྐབས་དེར་གླེང་བར་བྱ་བའི་<<གྲང་རེག་གིས་གཙེས་པའི་སྟོན་རླུང>>ཞེས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ནི་ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་༢༠༠༧ལོའི་ཟླ་༦པར་དཔར་སྐྲུན་བྱས་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དཔེ་ཚོགས<བོད་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་དང་དཔྱད་བརྗོད་བདམས་སྒྲིག<<དུས་རབས་ཀྱི་མེ་ལོང>>>ཞེས་པའི་ནང་འཁོད་ཡོད་པའོ།།
  <<གྲང་རེག་གིས་གཙེས་པའི་སྟོན་རླུང>>ཞེས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ནི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་གཙང་སྡིངས་དར་རྒྱས་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། མ་གཞི་རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་ལ་དེ་ཙམ་གྱིས་རྒྱུས་མངའ་ཆེས་ཆེར་མེད་ཀྱང་། ཁོང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་གི་སྐད་ཆའི་སྦྱོར་བ་དང་། རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་རང་གི་མཚན་ལ་གཞིགས་ན་དབུས་གཙང་ཁུལ་གྱི་(གཙང་གི་མི་ཞིག་མིན་ནམ་སྙམ)རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་གསལ་པོར་རྟོགས་ནུས་ཤིང། ཁོ་བོས་བཀླགས་མྱོང་བའི་ཁོང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་ལ་གོང་གི་དཔེ་ཚོགས་དེའི་ནང་འཁོད་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་<<གནོང་འགྱོད>>ཞེས་པ་དང་།  དེ་བཞིན་༢༠༠༥ལོའི་<<སྦྲང་ཆར>>དེབ་བཞི་པའི་སྟེང་བཀོད་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་<<དམར་པོའི་ལོ་ཟླ>>སོགས་ཡོད།
 <<གྲང་རེག་གིས་གཙེས་པའི་སྟོན་རླུང>>ཞེས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ནི་མིང་བརྡ་དང་པོ་“ང”ཡི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་བརྩམས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དེའི་ནང་“ང”སློབ་གྲྭའི་ནང་ཀུན་སྤྱོད་གཙང་ཞིང་སློབ་སྦྱོང་ལ་བརྩོན་པ་ཆེ་བ། སྦྱངས་འབྲས་ལེགས་ལ་དགེ་བཀུར་སློབ་མཐུན་ཐུབ་པའི་ཕུལ་བྱུང་སློབ་མ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་། གནམ་ལྕགས་ཐོག་འབེབས་ལྟ་བུའི་བཀའ་བཙན་ཅན་གྱི་ ཕས་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་“ངའི”མདུན་ལམ་ལ་བསམ་བློ་གཏན་ནས་མ་གཏང་བར་མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་དང་། འཕྲལ་ཡུན་གྱི་བདེ་བ་དང་དགོས་མཁོ་ཆུང་ངུ་ཙམ་ལ་དམིགས་ནས་“ང”སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ཏེ། ལྷ་ས་ཁུལ་དུ་བུ་རྫིར་མངགས་ཤིང་། བུ་རྫི་བྱ་རིང་“ང”ཁྱིམ་ཚང་དེའི་ནང་“འགྲོ་ཞི་མི་ལས་མཁས་པ་དང་། སྡོད་རི་བོང་ལས་ཙོག་པ”ལྟ་བུའི་གཞན་གྱི་བཀོད་པའི་འོག་ལས་ཀ་རྫོགས་རྒྱུ་མེད་པ་བྱས་ནས་སྡོད་དགོས་བྱུང་བ།དེ་མིན་ཁྱིམ་ཚང་དེིའི་སྦྱིན་བདག་ཨ་ཅག་ལྷ་མོ་ལགས་ཀྱིས་ང་ལ་གཅར་རྡུང་དང་མ་ཉེས་ཁ་གཡོགས་སོགས་བྱས་རྐྱེན། མཐར་“ང”རང་དབང་མེད་པར་ཁྱིམ་ཚང་དེ་ནས་ཁ་བྲལ་དགོས་བྱུང་སྟེ་རང་གི་གཅེན་མོའི་གམ་དུ་ཕྱིར་ལོག་བྱས་པ་དང་། འོན་ཀྱང་ཨ་ཕས་“ང”སླར་ཡང་གཞིས་རྩེའི་འཚོང་ཁང་ཞིག་ཏུ་ཚོང་གཡོག་(ཚོང་ཁང་གི་གླ་པ)བྱེད་པར་བཏང་ཞིང་། རིམ་གྱིས་“ང”དང་ཚོང་ཁང་གི་སྦྱིན་བདག་ནོར་བཟང་ལགས་བར་ལ་བརྩེ་བ་ཆགས་པ་དང་། མཐར་སྦྱིན་བདག་ནོར་བཟང་ལགས་དང་“ངའི”བར་ཕོ་མོའི་བར་གྱི་ཚུལ་མིན་གྱི་གནས་ཚུལ་ཡོད་པ་རྒན་ནོར་བཟང་ལགས་ཀྱི་བཟའ་ཟླས་མཐོང་ནས་རྙོག་དྲ་བྱུང་བ་དང་། གཞན་གྱིས་“ང”ལ་དྲག་པོའི་གཅར་རྡུང་བྱས་ཤིང་། “ང”གཞན་གྱི་མྱི་ཁའི་ཁྲོད་ནས་འཚོ་དགོས་བྱུང་བས། རང་གི་སྔར་སོང་གི་བྱ་བར་འགྱོད་པ་སྐྱེས་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་འཁོར་བ་ལ་ཞེན་ལོག་སྐྱུག་མེར་ལངས་ཏེ་རང་སྲོག་ལྕེབས་རྩིས་ཀྱི་བསམ་བློ་ཡང་ལན་འགའ་འཁོར་ཞིང་། ཨ་ཕས་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་ “ང”སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་པའི་དབང་གིས་“ང”ལ་ཆག་སྒོ་ཆེན་པོ་བྱུང་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད་པ་བསྟན་ཡོད།།
  བརྩམས་སྒྲུང་དེའི་ནང་དོན་ཆིག་རྐྱང་ཅན་ཞིག་མ་ཡིན་པར་བརྗོད་སྙིང་སྣ་མང་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། རྩོམ་པ་པོས་ དངོས་ཡོད་དགག་སྒྲུབ་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་གསར་རྩོམ་གྱི་སྨྱུག་ཁ་དེ་དངོས་ཡོད་ཀྱི་འཚོ་བ་དངོས་ལ་ཟབ་ཞུགས་དང་ཉམས་ལེན་བྱས་ཏེ་ཞིབ་ཅིང་ཚགས་པའི་སྨྱུག་རྩལ་ལ་བརྟེན་ནས་ཨ་ཕས་བུ་ཕྲུག་གི་འདོད་བློ་དང་མི་རྒྱུད་ལ་བརྩི་བཀུར་མི་བྱེད་པར་བུ་ཕྲུག་ལ་དབང་ཡོད་བྱས་ནས་བུ་ཕྲུག་གི་འདོད་བློ་དང་སྒེར་དབང་ལ་བརྩིས་མཐོང་མ་བྱས་པའི་ནག་ཉེས་ཐེར་འདོན་བྱས་ཤིང་། གནས་སྐབས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ལ་དམིགས་ནས་བུ་ཕྲུག་གི་མདུན་ལམ་མེད་པར་བཟོ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ངན་པ་དེ་ཚོར་ ཟུར་ཟ་སུན་འབྱིན་བྱས་ཡོད་ལ། བྱེ་བྲག་ཏུ་ཨ་ཅག་ལྷ་མོ་ལྟ་བུའི་རང་གི་ཟླ་བོར་བློ་མི་དཀར་ཅིང་གནད་དོན་དངོས་ལ་ བརྟག་དཔྱད་མ་བྱས་པར་གང་བྱུང་དུ་མི་ལ་མ་ཉེས་ཁ་གཡོགས་བྱེད་པ་དང་།གཞན་གྱི་མི་གཤིས་ལ་དམའ་འབེབས་དང་ཁྱད་གསོད་བྱེད་མཁན་དག་ལའང་ཁ་རྡུང་དྲག་པོ་བཏང་གནང་ཡོད།
  གོར་ཅིས། “བརྗོད་སྙིང་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་ཉམས་མྱོང་ལས་ཐོན་པ་དང་། འཚོ་བ་ལས་ཤུགས་སུ་བསྟན་པའི་བསམ་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། དེ་ཡང་བག་ཉལ་གྱི་འདུ་ཤེས་(潜意识)སུ་གནས་པ་ཙམ་ལས་མངོན་གསལ་དུ་གྲུབ་མེད།  དེ་ཕྱིར་མངོན་པར་འདོད་ཚེ་རྩོམ་པ་པོས་དེར་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཏུ་སྦྱོར་དགོས་པའི་འདོད་པ་མངོན་པར་སྐྱེས་ངེས”ཞེས་པ་ནང་བཞིན། རྩོམ་པ་པོ་གཙང་སྡིངས་དར་རྒྱས་ལགས་ཀྱིས་ཀྱང་བརྗོད་བྱ་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དག་ལ་ འདེམས་འཛིན་དང་གཙོ་སྦྱང་གི་རིག་པའི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་བརྗོད་བྱའི་དོན་ལ་ནང་བྱན་ཆུད་པའི་སྒོ་ནས་རྩོམ་གྱི་མི་སྣ་བུ་མོ་བདེ་སྒྲོན་གྱི་སྐྱོ་གདུང་གི་སྣང་བརྙན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་སྒོ་ནས་མངོན་པར་མཚོན་ཡོད་ཅིང་། བརྗོད་སྙིང་སྣ་མང་ ཅན་དུ་ངེས་པ་ནི་རྩོམ་དེའི་ཆེས་དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་གྲུབ་ཆ་ཞིག་ཡིན།དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོས་དངོས་ཡོད་འཚོ་བ་ལ་ཉམས་ལེན་དང་ཚོར་རྟོག་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་ཉག་གཅིག་ཡིན། རྩོམ་དེའི་ནང་གཤམ་གྱི་བརྗོད་སྙིང་ཁག་ལྡན་ཡོད་དེ།
  (༡)ཤེས་རིག་གི་ཡོན་ཚད་དམའ་ཞིང་བསམ་བློའི་གོ་རྟོགས་དམན་པ་བསྟན་པ། (༢)མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་དང་རྒྱང་རིང་ཕུགས་བསམ་གཉིས་ཀྱི་འགལ་འདུ་བསྟན་པ།
(༣)རྙིང་ཞེན་མཁྲེགས་འཛིན་དང་ཨུ་ཚུགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་བསྟན་པ། འདུ་ཤེས་རྙིང་བ་ཞིག་གི་འཆིང་ཐག་ལས་གྲོལ་མེད་པ་བསྟན་པ།(༤)སྐྱོ་གདུང་ཁྲོད་ཀྱི་བུ་མོ་ཞིག་གི་སེམས་ཁམས་བསྟན་པ་བཅས་ཀྱི་བརྗོད་སྙིང་ལྡན་ཡོད་པར་སེམས་ཏེ། གལ་ཏེ་བརྩམས་སྒྲུང་ནང་གི་མི་སྣ་བུ་མོ་བདེ་སྒྲོན་གྱི་ཕ་དེ་ཤེས་རིག་གི་ཡོན་ ཚད་མཐོ་ཞིང་བསམ་བློའི་གོ་རྟོགས་མཐོན་པོ་ཅན་གྱི་མི་ཞིག་ཡིན་ན། བུ་མོ་སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱ་རྒྱུ་ལྟ་ཅི། བུ་མོའི་སློབ་ སྦྱོང་ལ་ཐུགས་ཁུར་དང་བུ་མོའི་རྒྱང་རིང་གི་ཕུགས་བསམ་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་མཁན་ཞིག་ཡིན་སྲིད་པས་རང་གི་ཤ་ཁྲག་ལས་མཆེད་པའི་བུ་མོ་དེ་ཡང་དེ་ལྟ་བུའི་སྐྱོ་གདུང་ཁྲོད་འཚོ་བ་སྐྱེལ་དགོས་མེད་པར།བུ་ཕྲུག་གཞན་དག་དང་འདྲ་བར་སློབ་གཉེར་གྱི་ལམ་བུར་གཞོལ་ཐུབ་ངེས་ཡིན་པས་བུ་མོའི་ལས་དབང་ཡང་དེ་འདྲའི་ཐབས་སྡུག་ཞིག་ཏུ་གྱུར་མི་སྲིད་དོ། གཉིས་ནས་ གལ་ཏེ་ཕས་མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་ལ་མ་དམིགས་པར་བུ་མོའི་རྒྱང་རིང་གི་ཕུགས་བསམ་ལ་ཐུགས་བསམ་གཞེས་ནས་བུ་མོ་ སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་མ་བྱས་ན་བུ་མོའང་གཞན་གྱི་མྱི་ཁའི་ཁྲོད་འཚོ་བ་སྐྱེལ་མི་དགོས་མོད། འོན་ཀྱང་། ཕས་འཕྲལ་ཡུན་གྱི་འདོད་ཆགས་ཁོ་ནའི་དབང་དུ་སོང་རྐྱེན་བུ་མོར་ད་གཟོད་བཟོད་བསྲན་དཀའ་བའི་སྡུག་བསྔལ་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་བའོ།
  ཁོ་བོས་དེ་ནི་མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་དང་རྒྱང་རིང་ཕུགས་བསམ་གཉིས་ཀྱི་འགལ་བ་རེད་ཟེར་དོན་ནི། གལ་ཏེ་བུ་མོ་སློབ་གྲྭར་བཏང་ན་ཕའི་མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་བསྒྲུབ་མི་ཐུབ་ལ།དེ་ལས་ལྡོག་ཏེ་བུ་མོའི་དོན་དུ་སློབ་ཡོན་སོགས་ཀྱིས་དཀའ་བ་སྤྱད་དགོས་པ་རེད།གལ་ཏེ་བུ་མོ་སློབ་གྲྭར་མ་གཏང་ན་གནས་སྐབས་ཀྱི་ཕའི་འདོད་པ་སྐོང་ནུས་ཀྱང་བུ་མོའི་མ་འོངས་པའི་ཕུགས་བསམ་བརླག་འགྲོ་བས་རེད། རྙིང་ཞེན་མཁྲེགས་འཛིན་དང་ཨུ་ཚུགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་བསྟན་ཡོད་ཟེར་དོན་ནི། རྩོམ་གྱི་ནང་ གལ་ཏེ་ཕས་བུ་མོ་སྡོད་སའི་སློབ་གྲྭའི་སློབ་སྤྱི་ཡི་རིན་ཐང་བྲལ་བའི་བཀའ་སློབ་དག་ལ་བསམ་བློ་དྲུག་གསུམ་བཅོ་བརྒྱད་བཏང་ནས་བུ་མོ་སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་མེད་ན་བུ་མོ་ཡང་སློབ་གྲོགས་གཞན་དང་འདྲ་བར་རང་གི་འདོད་མོས་ལྟར་  སློབ་གྲྭའི་འཚོ་བ་ལ་རོལ་ཆོག་ཀྱང་།ཨུ་ཚུགས་གླང་རྒན་ལས་ཀྱང་ཚ་བའི་ཨ་ཕས་སློབ་སྤྱིའི་བཀའ་ལ་མ་ཉན་ལ།ཨ་ཕའི་བསམ་བློར་གཡོ་སྒུལ་གཏན་ནས་མ་བྱུང་རྐྱེན་དེ་ལས་ཨུ་ཚུགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་འབའ་ཞིག་བསྟན་པ་ཡིན་ཞིང་། ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་ ལས་དབང་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་འདུ་ཤེས་རྙིང་བ་ཞིག་གི་འཆིང་ཐག་ལས་གྲོལ་མེད་པའང་གསལ་པོར་རྟོགས་ནུས།དེ་བཞིན་རྩོམ་གྱི་མགོ་མཇུག་གང་རུང་དུ་བུ་མོའི་སྐྱོ་གདུང་གི་སེམས་ཁམས་བསྟན་ཡོད་དེ། དང་ཐོག་ཕས་རང་གི་འདོད་མོས་ལྟར་ སློབ་གྲྭར་བཞུགས་སུ་མ་བཅུག་པར་སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་པ་དང་། དེ་རྗེས་གཞན་གྱི་བུ་རྫི་དང་ཚོང་གཡོག་བྱ་རིང་  གཞན་གྱི་ལག་འོག་ཏུ་དཀའ་སྡུག་ཚད་མེད་མྱངས་པ་དང་།  གཞན་གྱི་གཅར་རྡུང་དང་མྱི་ཁའི་ཁྲོད་འཚོ་དགོས་བྱུང་བ།མཐར་རང་སྲོག་ཀྱང་ལྕེབས་འདོད་བར་མེད་སྐྱེས་པ་སོགས་སྐྱོ་གདུང་ཁྲོད་ཀྱི་བུ་མོ་ཞིག་གི་སེམས་ཁམས་གསལ་བར་བསྟན་ ཡོད་པའོ།།
   བརྩམས་སྒྲུང་དེར་དངོས་ཡོད་ཀྱི་དོན་སྙིང་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད་དེ། རྩོམ་པ་པོས་གཅིག་ནས་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་ལས་དབང་ལ་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་ཞིང་།བུ་ཕྲུག་གི་ཡོད་དོ་ཅོག་ཕ་མས་ཐག་གཅོད་དང་གཏན་འཁེལ་བྱེད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ངན་པར་ཁ་བརྡུང་དྲག་པོ་བཏང་ནས་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་ཕུགས་བསམ་ལ་བསམ་བློ་གཏང་དགོས་པ་དང་། བུ་ཕྲུག་གི་མི་གཤིས་དང་ རང་དབང་ལ་བརྩི་བཀུར་བྱ་དགོས་པར་སྐུལ་མ་བཏང་ཡོད་ལ། གཉིས་ནས་བོད་ཀྱི་སློབ་གསོའི་ལས་དོན་ལ་ཐུགས་ཁུར་དང་ མཐོང་ཆེན།དེ་བཞིན་མི་བུའི་བདེ་སྡུག་ལ་བསམ་གཞེས་གནང་གི་ཡོད་པ་ཤེས་ནུས་ཏེ།  རྩོམ་གྱི་ནང་།“ཕ་མ་ཞིག་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཕྲུ་གུའི་ཚེ་གང་བདེ་སྐྱིད་དང་། མདུན་ལམ་ཆེད་དུ་བསམ་བློ་གཏན་ནས་མ་གཏང་བར། མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་ཁོ་ན་ བསམ་ནས་བསྡད་པས། ད་ནི་ངའི་གཅུང་མོར་སྡུག་པོ་འདི་ལྟ་བུ་མཐོང་སོང” ཞེས་པ་ལས་ཤེས་ནུས་ལ། ལྷག་པར་དུ་ཤེས་ཡོན་གྱི་མིའི་ལས་དབང་ལ་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་བའི་དེང་གི་དུས་དེར་ཕ་མ་ཚོས་རང་གི་བུ་ཕྲུག་སློབ་གསོ་མྱོང་བར་གཏང་རྒྱུ་ནི་ཁ་ཚ་ དགོས་གཏུགས་ཞིག་ཡིན་པས།རྩོམ་པ་པོས་མཐོང་རྒྱ་ཡངས་པའི་བློ་མིག་བསྐྱེད་ནས་ཕ་མ་རྣམས་ལ་རང་གི་བུ་ཕྲུག་སློབ་གསོ་མྱོང་བར་གཏང་དགོས་པར་སྐུལ་ཅིང་། ང་ཚོ་བུ་ཕྲུག་ཚོས་ཀྱང་རང་ཚུགས་ཅན་གྱི་མི་སྣ་ཞིག་བྱས་ཏེ་ཕ་མའི་བཀའ་དབང་ བཙན་པོའི་འོག་གཉའ་འཁུམས་ནས་མ་བསྡད་པར་རང་གི་མི་གཤིས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུ་དེའང་གལ་འགངས་ཆེ་ བ་ཞིག་ཡིན་པ་རྟོགས་ནུས་ལ།“རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ལ་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན། རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་བྱེད་སྐབས།དང་ཐོག་མི་ལ་སེམས་ཁུར་གྱི་སྒོ་ནས་གསར་རྩོམ་བྱ་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ། མི་ལ་སེམས་ཁུར་མི་བྱེད་པའམ་སེམས་ཁུར་དེ་ཙམ་ཆེན་པོ་མ་བྱས་པ་ ཡིན་ན་དེར་གསར་རྩོམ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་དངོས་ལྡན་མི་སྲིད་ལ།རིན་ཐང་དངོས་ལྡན་པའི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་གསར་རྩོམ་བྱ་མི་ཐུབ”གསུངས་པ་ནང་བཞིན། རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་གི་མི་བུའི་མི་གཤིས་ལ་བརྩི་མཐོང་དང་མི་བུའི་བདེ་སྡུག་ལ་སེམས་ཁུར་བྱས་ནས་རྩོམ་ཡིག་དེ་བརྩམས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ང་ཚོས་ཤེས་གསལ་ཡིན་པས། དེས་ན་རྩོམ་དེར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རིན་ཐང་ཆེན་པོ་ མངའ་བ་ཡིན་ཞིང་། རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་དུས་སྐབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོན་དངོས་ཡིན་པས་དེས་དུས་ སྐབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློ་མཚོན་པར་བྱེད་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན་ པའི་ཆ་ནས་བཤད་ན།རྩོམ་དེ་ནི་སྤྱི་ལོ་༡༩༩༩ལོར་གསར་རྩོམ་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་པས།དུས་སྐབས་དེའི་ནང་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་སློབ་གྲྭར་སློབ་གསོ་མྱོང་བར་གཏོང་མཁན་ཉུང་ཉུང་ཡིན་པ་ང་ཚོར་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་པས་དེ་ལྟ་བུའི་སྤྱི་ ཚོགས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ནང་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ལྟ་བུར་རིན་ཐང་ངེས་ཅན་ཡོད་པ་ཁོ་བོས་མ་བརྗོད་ཀྱང་ལྷན་རྒྱས་ཚོས་མཁྱེན་གསལ་རེད། དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་དོར་ཞི་བློ་བཟང་ཐུབ་བསྟན་ཆོས་འཕེལ་མཆོག་གིས་ཀྱང་།“རྨོངས་པའི་གཉིད་ལས་སད་བྱེད་འབྲུག་གི་སྒྲ།། གཤིས་ངན་དུག་སྦྲུལ་ཚང་བརྟོལ་གནམ་ལྕགས་ཐོག ། ཡ་རབས་སྣང་བའི་ལམ་སྟོན་ནམ་མཁའི་ནོར།། དགོངས་གཞིར་ བྱས་པ་སྙན་རྩོམ་མཆོག་ཏུ་བསྔགས།།”ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན།བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ལ་ཡང་ཁྱད་ཆོས་དེ་ལྡན་ཡོད་པས། རྩོམ་དེ་ཡང་བརྩམས་སྒྲུང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བ་ཞིག་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཆོག།
   རྩོམ་དེའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཆ་ནས་བཤད་ན། རྩོམ་དེའི་བརྗོད་བྱའི་དོན་རྣམས་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་གསལ་པོར་ མཚོན་ཞིང་། ཀློག་པ་པོར་གློག་བརྙན་ཞིག་བལྟས་པ་ལྟ་བུའི་བག་ཆགས་ཟབ་མོ་འཇོག་ཐུབ་པ་དང་ཡིད་དབང་འགུག་ཤུགས་ ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད།རྩོམ་དེ་སྤྱིའི་ཆ་ནས་དགག་སྒྲུབ་ཀྱི་གནད་ལ་ཁ་ཕྱོགས་ཡོད་ཀྱང་།བྱེ་བྲག་ཏུ་མི་སྣའི་སེམས་ཁམས་གསལ་སྟོན་ལའང་ཅུང་ཟད་འབད་པ་ལྷུར་དུ་བླངས་ཡོད་དེ། རྩོམ་ནང་མི་སྣའི་སྐྱོ་གདུང་བརྗོད་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་སྐྱོ་གདུང་གི་ཚད་དེ་ མཐོན་པོ་ཞིག་ལ་ཐོན་ཡོད་པས་དེ་ནི་རྩོམ་གྱི་ལེགས་པའི་ཆ་ཡིན་ལ། རྒན་བདུད་ལྷ་རྒྱལ་ལགས་གིས།“བོད་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་གསར་བའི་མངོན་གསལ་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ནི་བྱུང་རིམ་ཅན་གྱི་གཏམ་རྒྱུད་སྤེལ་ཚུལ་ལས་བྱུང་རིམ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་དང་བཀོད་འབྲི་གཉིས་ཀྱི་སྟེང་ནས་མངོན་ཐུབ་པ་རེད”ཅེས་གསུངས་པ་བཞིན། རྩོམ་དེའི་ནང་དུའང་བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པ་འོས་ཤིང་འཚམས་ལ་ཞིབ་ཚགས་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། བརྩམས་སྒྲུང་དེའི་བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་སྤྱིར་མུ་ཏིག་བསྟར་ལ་བརྒྱུས་པ་ལྟ་ བུ་ཡིན་པ་གང་ཞིག  རྩོམ་གྱི་མགོར་ལྡོག་འབྲིའི་ཐབས་ལམ་ཅུང་ཟད་བཀོལ་ཡོད་པ་སྟེ།“ཨ་ཙི། ད་ནི་ང་རང་མི་ཡུལ་འདིར་བསྡད་ནས་སྙིང་པོ་བྱ་བྲུན་ཙམ་ཡང་མི་འདུག དེ་ལས་ད་ལྟ་ལམ་སེང་རང་ཤི་བརྒྱབ་ན་ཏག་ཏག་རེད་་་་་་་གཙང་ཆུའི་ནང་ ལྕེབས་རྩིས་ལན་འགའ་བྱས་ཀྱང་། རང་བརྩིའི་བསམ་པ་ཞིག་གིས་ཀུན་ནས་བསྐུལ་བས། ངའི་རྐང་བ་གཉིས་ནི་ད་དུང་བྲག་ སྟེང་དུ་ཕུར་པ་བཏབ་པ་ལྟར་བརྟན་པོ་བཙུགས་ཏེ་རྩ་བ་ནས་ལྕེབས་མ་ཐུབ”ཅེས་ལྡོག་འབྲིའི(倒叙)འབྲི་ཐབས་སྤྱད་ཡོད་པས། དེས་ཀློག་པ་པོར་བསམ་གཞིག་གི་བར་སྣང་ཞིག་གསར་བཞེངས་བྱས་ཡོད་ལ། རྩོམ་གྱི་མི་སྣ་དེ་རང་སྲོག་ལྕེབས་འདོད་ཀྱི་ རྒྱུ་མཚན་གང་ཡིན་མིན་ཤེས་འདོད་ཀྱི་འདུན་པ་སྐྱེ་རུ་བཅུག་པས་རྩོམ་དེར་མུ་མཐུད་ཀློག་འདོད་ཀྱི་ཀུན་སློང་དྲག་པོ་ཞིག་ སྦྱིན་ནུས་པ་ཡིན། དེ་བཞིན་“སྐྱོ་གར་གྱི་འདུ་ཤེས་(悲剧意识)ནི་ཅུང་མཐོ་བའི་མཛེས་རྟོག་གི་འདུ་ཤེས་ཡིན”གསུངས་པས། རྩོམ་དེ་ཡང་སྐྱོ་གར་གྱི་ཚུལ་དུ་བྲིས་པ་ཞིག་ཡིན་པས། དེར་མཛེས་རྟོག་གི་ཆ་ཆེས་ཆེར་མངའ་བ་ཡིན་ལ། རྩོམ་རིག་གི་མི་ཆོས་སྙིང་སྟོབས་(人文精神)ཡང་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད། དེ་བཞིན་རྩོམ་གྱི་གོང་འོག་གཉིས་ཁ་སྤྲོད་ཚུལ་དུ་བྲིས་ཡོད་དེ། རྩོམ་གྱི་མགོར་དང་མཇུག་གཉིས་ཀར་རང་སྲོག་ལྕེབས་འདོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་བྲིས་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན་གཅིག་བརྟེན་གཅིག་དྲན་གྱི་འབྲི་ཐབས་བཀོལ་ཡོད་དེ། ཨ་ཅག་མཚམས་ལགས་ཀྱིས་གསུངས་པའི་བཀའ་མོལ་“ཕུན་ཚོགས་ནི་ང་རང་གི་ཤ་ལས་ཆད་པའི་ཕྲུ་གུ་ཡིན་ཁར།ཁོ་རང་ད་ལྟ་དྲོ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་སློབ་གྲྭའི་འཚོ་བར་རོལ་བཞིན་ཡོད་་་་་་གལ་སྲིད་ཁྱེད་ཚོས་ད་རེས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་དེ་ཁྲིམས་ལ་གཏུག་པ་ཡིན་ན། ངའི་བུ་དེ་མུ་མཐུད་སློབ་གྲྭ་འགྲིམ་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཡོངས་སུ་ཤོར་ངེས་རེད”ཅེས་ཨ་ཅག་མཚམས་ལགས་ཀྱིས་རང་གི་བུ་ཕྲུག་ལ་བཅངས་པའི་ལྷད་མེད་དྭངས་གཙང་གི་བརྩེ་སེམས་དག་མིག་ལམ་དུ་མཐོང་བ་ལ་ བརྟེན་ནས།  རང་གི་ཁེ་ཕན་ཁོ་ནར་དམིགས་ནས་བུ་ཕྲུག་སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱེད་མཁན་གྱི་“ང”རང་གི་ཨ་ཕའི་ཚུལ་འཆོས་དེ་ཡིད་ལ་དྲན་ཞིང་། ཨ་ཅག་མཚམས་ལགས་ལྟ་བུའི་ཕ་མ་བཟང་པོ་དེར་ཡིད་སྨོན་སྐྱེས་ཤིང་“ང”ལའང་དེ་ལྟ་བུའི་ཕ་མ་བཟང་པོ་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡོད་ན་ང་རང་ཡང་ཁོང་གི་བུ་དང་འདྲ་བར་བདེ་སྐྱིད་དང་མདུན་ལམ་གྱིས་ཕྱུག་པའི་སློབ་མའི་འཚོ་བ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུུ་ཡོད་པ་དང་། རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་གྲོགས་གཞན་དང་འདྲ་བར་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་སྒོ་ཐེམ་ཐོག་གོམས་ ཁ་ཡོངས་སུ་བསྒྱུར་ཟིན་ངེས་རེད་སྙམ་པ། གོར་ཅིས(高尔基)།“སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་ལ་མི་རྣམས་ཀྱི་ཡིད་འཕྲོག་པའི་སློབ་གསོའི་ཡོན་ཏན་ཞིག་ལྡན་དགོས་པ་ཡིན་ན།ངེས་པར་དུ་མི་སྣ་གཙོ་བོས་དེ་དག་ལ་དོན་མང་པོ་སྒྲུབ་པ་དང་སྐད་ཆ་ཉུང་ཉུང་བཤད་དུ་འཇུག་དགོས”ཞེས་པ་བཞིན་རྩོམ་དེའི་ནང་མ་གཞི་མི་སྣ་གཙོ་བོའི་ཕྱིའི་རྣམ་པ་དང་ཆ་སྤྱད་སོགས་ཞིབ་འབྲི་ཁ་གསལ་མཛད་མེད་ཀྱང་དཀའ་ཞིང་སྡུག་པའི་ཁོར་ཡུག་གི་ནང་ནས་མི་སྣའི་བྱ་འགུལ་དང་ཁ་བརྡ། མི་སྣའི་ནང་སེམས་ཀྱི་ འགུལ་སྐྱོད་དང་ཡིད་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་མང་བ་དང་། མི་སྣའི་བྱ་བྱེད་དང་ཁ་བརྡ་སོགས་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་འོས་ ཤིང་འཚམས་ལ་ཚད་དང་རན་པས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་པར་མཚོན་ཡོད་པ་དང་།རྟོག་བཏགས་དང་འཆར་ཡན་སྤངས་ནས་དངོས་ཡོད་འཚོ་བའི་གནས་ཚུལ་ཇི་བཞིན་ཞིབ་འབྲི་མཛད་པས། རྩོམ་གྱི་ནང་དོན་འཚོ་བ་དངོས་དང་ཐག་ཉེ་ལ། དེས་ང་ཚོར་བདེན་པ་བདེན་ཐུབ་ཀྱི་ཚོར་སྣང་ཟབ་མོ་ཞིག་སྦྱིན་ནུས་པ་དང་། འཚོ་བའི་ཉམས་དང་བྲོ་བ་མངོན་པར་ཐོན་ཡོད། དེ་ མིན་ཚིག་སྦྱོར་གསོན་ཉམས་ལྡན་ཞིང་ཁ་གསལ་ལ་གོ་སླ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ཡོད་ཅིང་། བྱུང་རིམ་གྱི་ངོས་ནས་བཤད་ཀྱང་། སྒྲུང་གི་བྱུང་རིམ་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་“རྒྱལ་པོ་གཤེགས་སོང་། དེ་ནས་བཙུན་མོ་ཡང་གཤེགས་སོང”ཞེས་པའི་འབྲི་ཚུལ་མ་ཡིན་པར་“རྒྱལ་པོ་གཤེགས་སོང་། བཙུན་མོ་ཡང་སེམས་སྡུག་གིས་གཤེགས་སོང”ཞེས་པ་ཡིན་པས་སྒྲུང་གི་བྱུང་རིམ་སྤེལ་སྟངས་ལ་དང་དོད་ཆེན་པོ་བྱེད་པ་ལྷུར་བླངས་ཡོད་པའོ། དེ་བཞིན“འགྲོ་ཞི་མི་ལས་མཁས་པ་དང་། སྡོད་རི་བོང་ལས་ཙོག་པ”“མི་དཀར་པོ་གངས་རི་ལྟ་བུ་ལ། ཞྭ་ནག་པོ་ཕོ་རོག་གི་མཇུག་སྒྲོ་ལྟ་བུ”“གཡག་མ་རྡུང་རྭ་ཅོ་མར་གྱིས་བརྒྱན། དྲིན་མ་ཚོར་བདག་པོར་རྭ་རྡུང་འབུད”“ཁྱེད་རང་ན་རོ་སྐྱིད་པ་ཁྲི་ཐོག་དང་། ང་ཚོ་ཞབས་ཀྱུ་གུག་པ་གདན་འོག”⒀ལ་སོགས་པའི་གཏམ་དཔེ་དུ་མ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་པས། ཚིག་སྦྱོར་རྣ་བར་སྙན་ཞིང་འཇེབས་ལ། ཚིག་དོན་གནད་ལ་འཁེལ་བའི་ཁྱད་ཆོས་དུ་མ་ལྡན་ཡོད་པའོ།། འོན་ཀྱང་རྩོམ་དེ་ཡོན་ཏན་ཀུན་རྫོགས་དང་སྐྱོན་ཏིལ་འབྲུ་ཙམ་ཡང་མེད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། མའོ་ཏུན་དཔྱད་ བརྗོད་ཕྱོགས་བསྒྲིགས(矛盾评论文集)ནང་དུ།“ཡུལ་ལྗོངས་འབྲི་བཞེངས་ཀྱི་ཚན་པ་གང་ཞིག  དེ་ཇི་འདྲའི་ཡིད་སེམས་འཕྲོག་ཐུབ་པ་ཞིག་ཏུ་བྲིས་ཡོད་ཀྱང་། གལ་ཏེ་རྩོམ་པ་པོས་རང་ཆ་ནས་མྱོང་རོལ་བྱས་པ་ལས།རྩོམ་གྱི་མི་སྣའི་མིག་དབང་དང་མི་སྣའི་སྐབས་ཐོག་གི་བསམ་བློ། ད་དུང་སེམས་ཁམས་བརྒྱུད་པའི་མི་སྣའི་ཡུལ་ལྗོངས་ཀྱི་མྱོང་ཚོར་བྲིས་པ་ཞིག་མིན་ན། དེ་ནི་གང་ཡང་མེད་པའི་རྒྱན་ཆ་ཙམ་དུ་གྱུར་པའོ”ཞེས་གསུངས་པས། རྩོམ་དེའི་ནང་“ནམ་མཁའི་སྐར་ཚོགས་ཅི་འདྲའི་བག་ཡངས་ཤིང་། སྤྲིན་དཀར་ཚོམ་བུ་འགའ་མཁའ་དབྱིངས་སུ་བག་བདེར་རྒྱུ”ཞེས་པ་དང་།“ཤངས་ཆུ་གཙང་པོ་ནི་ད་དུང་དབྱར་གྱི་ཟིལ་ཉམས་མ་ཉམས་པར་འུར་སྒྲ་དང་བཅས་མདུན་ཕྱོགས་སུ་རྒྱུགས་བཞིན་མཆིས”ཞེས་པ།“ཞོགས་པའི་ཉི་
གཞོན་གྱི་ཟེར་མདངས་ཤངས་ཆུ་གཙང་པོའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་གངས་རིའི་རྩེ་མོར་འཕྲོས་མ་ཐག་རབ་དཀར་གངས་རིའི་དབུ་རྩེར་གསེར་ཞུན་བྱུག་པ་ལྟར་དུ་སྣང་ཞིང་། མཐའ་འཁོར་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཀུན་དེ་བས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པར་མངོན”ཞེས་ཁོར་ཡུག་མཚར་སྡུག་ལྡན་ཞིང་ཉམས་ལྡན་པ་ཞིག་བྲིས་གནང་འདུག་ཀྱང་།དེ་དག་ཞིབ་འབྲི་མཛད་པས་དམིགས་ཡུལ་ཁ་གསལ་མེད་ལ།དེས་མི་སྣའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བགྲོས་དང་བསྟུན་མེད་པས། རྩོམ་ནང་ནུས་པ་གང་ཡང་ཐོན་མེད། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་མི་སྣའི་ སེམས་ཁམས་གསལ་སྟོན་བྱ་རྒྱུར་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་ནུས་པ་འབའ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པས། ཡུལ་ལྗོངས་བཀོད་འབྲི་དེ་བཀོད་འབྲི་ ཡི་ཚུལ་ཡོད་པ་ཙམ་ལས་བཀོད་འབྲི་རྣལ་མ་ཞིག་ཞིབ་འབྲི་བྱ་ཐུབ་མེད། དེ་བཞིན་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ལ་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་ཤས་ཆེ་ བ་དང་། མི་སྣ་དེ་སྐྱོ་གདུང་གིས་གཟིར་རྐྱེན་རང་སྲོག་ལྕེབས་པའི་བསམ་བློ་འཁོར་ཚུལ་བྲིས་པས། དེར་ཀློག་པ་པོར་བག་ ཆགས་བཟང་པོ་ཞིག་འཇོག་མ་ནུས་པ་ཡིན་ལ་དགེ་མཚན་གྱིས་དབུལ་བ་ཞིག་རེད་སྙམ། དེ་བཞིན་རྩོམ་གྱི་ནང་རྒན་བསམ་ འཕེལ་ལགས་ནི་ཅི་འདྲའི་བཟང་ཚུལ་དང་། ཨ་ཅག་ལྷ་མོ་ལགས་ནི་དེ་ཙམ་གྱི་མི་བློ་མེད་ཞིག་ཡིན་ཚུལ་སོགས་ཞིབ་འབྲི་རྒྱས་པར་བྱས་འདུག་པས་དེ་ནི་རྩོམ་དེ་ལ་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན་དགོས་པ་ཆེན་པོ་མེད་པར་འདོད་ཅིང་།རྩོམ་ནང་གི་མི་སྣ་ཕན་ཚུན་བར་གྱི་ཁ་བརྡའི་ཚིག་དག་ཡིག་སྐད་ཀྱི་ཤས་ཅུང་ཆེ་བར་སྣང་བས། གལ་ཏེ་མི་སྣའི་སྐད་ཆའི་ཁྲོད་དུ་དབུས་གཙང་ཁུལ་ གྱི་ཡུལ་སྐད་ཕྲན་བུ་བཀོལ་ན་ཅུང་ལེགས་སྙམ།།།།

དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།
①《གངས་རྒྱན་མེ་ཏོག》༢༠༡༡ལོའི་འདོན་ཐེངས་གསུམ་པ། ཤོག་ངོས། ༧༡--༧༢
②《རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གནད་བསྡུས》རྡོ་རྗེ་རིན་ཆེན་གྱིས་བརྩམས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
༡༩༩༨ལོའི་ཟླ་༡༠པར་པར་གཞི་དང་པོ་བསྒྲིགས་པ་དང་། ༢༠༠༨ལོའི་ཟླ་༤པར་པར་ཐེངས་གསུམ་པ་བརྒྱབ། ཤོག་ངོས། ༢༡༤
③⑦⑨⒀⒂⒃⒄བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དཔེ་ཚོགས་《དུས་རབས་ཀྱི་མེ་ལོང》--བོད་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་དང་དཔྱད་བརྗོད་བསམས་སྒྲིགས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་
དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༧ལོའི་ཟླ་༦པར་པར་གཞི་དང་པོ་བསྒྲིགས་ཤིང་དཔར་ཐེངས་དང་པོ་བརྒྱབ། ཤོག་ངོས། ༡༧༧、༡༥༠、༡༨༠、༡༥༥--༡༦༦、༡༥༠、༡༥༠、༡༥༢ལ་གསལ།
④鲁枢元等的《文学理论》华东师范大学出版社  2006年 P15--17
⑤《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ》༢༠༡༡ལོའི་འདོན་ཐེངས་བཞི་པ།  ཤོག་ངོས།  ༡༡༠
⑥⑾⑿ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་བདུད་ལྷ་རྒྱལ་ལགས་ཀྱི་འབུམ་རམས་པའི་
མཐར་ཕྱིན་དཔྱད་རྩོམ།《བོད་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་གསར་བའི་གནས་སྟངས་དང་དེའི་དགག་སྒྲུབ》ཞེས་པའི་ནང་གསལ།
⑧《美学自学考试大纲》全国高等教育自学考试指导委员会制定 P19
⑩《རྩོམ་ལ་འཇུག་ཚུལ་རིག་བརྒྱའི་སྒོ་འབྱེད་ངོ་མཚར་འཕྲུལ་གྱི་ལྡེ་མིག》ཁྲི་བསམ་གཏན་དང་རྣམ་སྲས་གཉིས་ཀྱིས་བརྩམས།
ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༤ལོའི་ཟླ་༦པར་པར་གཞི་དང་པོ་བསྒྲིགས་ཤིང་པར་ཐེངས་དང་པོ་བཏབ། ཤོག་ངོས། ༢༤༤
⒁ http//www.teducn.com/xuekejiaoxue/zangwen/2010-05-02/146-html བདུད་ལྷ་རྒྱལ་གྱིས་བརྩམས་གནང་བའི་
《སྤྲིན་གྱི་ཕོ་ཉ》དང་《ཕོ་ཉ་གཞོན་ནུ་དོན་གྲུབ》གཉིས་ཀྱི་ལམ་གྱི་བཀོད་པའི་གཤིབ་བསྡུར་ཞེས་པ་ལས་དྲངས།


རྩོམ་ཁུངས། ངེད་དྲ་བ།

གཟིམས་པ་མེད་པའི་མཆོད་མེ། དབྱངས་གསལ་སོ་བཞིའི་མཛེས་སྡུག  RSSསྔོན་མངག

《གྲང་རེག་གིས་གཙེས་པའི་སྟོན་རླུང》ཞེས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་གི་ཕྲན་བཤད་ཐན་ཐུན།

2011-12-06 རྣམ་གླིང་རིན་ཆེན།༼གཞིས་ཀ་རྩེ༽ ཀློག་གྲངས། མཆན ཡོད།

   བརྩམས་སྒྲུང་ནི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བ་དངོས་ནས་བྱུང་ཞིང་། སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བ་ཚུར་སྣང་བྱེད་པའི་ཀུན་གསལ་མེ་ལོང་ལྟ་བུ་ ཡིན།“དེའི་ཉིང་དགོས་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོ་དག་གིས་སྣེ་མང་རྙོག་འཛིང་གི་དངོས་ཡོད་འཚོ་བ་དང་འགྱུར་ལྡོག་སྣ་མང་གི་དངོས་ཡོད་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ནས་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བའི་གནད་དོན་མང་པོ་ཞིག་བསམ་གཞིག་གི་གཏིང་ མཐིལ་ལ་རེག་ཅིང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ལས་སྣོན་བགྱིས་ཏེ། ཕྱིར་འཚོ་བའི་བག་མེད་ཀྱི་གཡང་དང་འཆལ་སྤྱོད་ཀྱི་འདམ། ཚུལ་འཆོས་ ཀྱི་རྒྱ། མི་གཤིས་ལ་འཁྱོག་སྒྱུར་ཐེབས་ཤིང་སེམས་པར་ནག་ནོག་འགོས་པའི་གནས་དག་ལས་བསྐྱབས་ཏེ། བདེ་ཐང་གི་མི་གཞི། མཛེས་སྡུག་གི་མི་གཤིས། ཞུམ་མེད་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་སོགས་མིའི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ནང་དང་བླ་སྲོག་གི་དཀྱིལ་དུ་འཇུག་རྒྱུ་དེ་ཡིན་སྙམ”ཞེས་པ་ལྟར་ཡིན་ལ། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་བརྩམས་སྒྲུང་གི་སྤྱི་ཁོག་ལ་བལྟས་ན།  ཕལ་ཆེ་བ་རྩོམ་པ་པོས་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་གནས་པའི་ནག་ནོག་གི་སྐྱོན་དང་། མི་མཛེས་པའི་ཆ། དེ་བཞིན་འཚོ་བའི་གྲུ་ཟུར་སོ་སོའི་སྣང་ཚུལ་ངན་ངོན་ རྣམས་བརྩམས་ཆོས་སུ་ཐེར་འདོན་བྱས་ནས་མཐར་བདེན་དགེ་མཛེས་གསུམ་གྱི་རྩོམ་རིག་གི་དགེ་མཚན་མངོན་པར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། བརྩམས་སྒྲུང་གིས་རྩོམ་རིག་གི་རིགས་གཞན་དག་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་ཏེ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་མིག་འབུར་ཚུགས་ སུ་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་མེ་ལོང་ངོས་ནས་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ལ་འགྲེམས་སྟོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
   སྐབས་དེར་གླེང་བར་བྱ་བའི་<<གྲང་རེག་གིས་གཙེས་པའི་སྟོན་རླུང>>ཞེས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ནི་ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་༢༠༠༧ལོའི་ཟླ་༦པར་དཔར་སྐྲུན་བྱས་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དཔེ་ཚོགས<བོད་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་དང་དཔྱད་བརྗོད་བདམས་སྒྲིག<<དུས་རབས་ཀྱི་མེ་ལོང>>>ཞེས་པའི་ནང་འཁོད་ཡོད་པའོ།།
  <<གྲང་རེག་གིས་གཙེས་པའི་སྟོན་རླུང>>ཞེས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ནི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་གཙང་སྡིངས་དར་རྒྱས་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། མ་གཞི་རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་ལ་དེ་ཙམ་གྱིས་རྒྱུས་མངའ་ཆེས་ཆེར་མེད་ཀྱང་། ཁོང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་གི་སྐད་ཆའི་སྦྱོར་བ་དང་། རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་རང་གི་མཚན་ལ་གཞིགས་ན་དབུས་གཙང་ཁུལ་གྱི་(གཙང་གི་མི་ཞིག་མིན་ནམ་སྙམ)རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་གསལ་པོར་རྟོགས་ནུས་ཤིང། ཁོ་བོས་བཀླགས་མྱོང་བའི་ཁོང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་ལ་གོང་གི་དཔེ་ཚོགས་དེའི་ནང་འཁོད་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་<<གནོང་འགྱོད>>ཞེས་པ་དང་།  དེ་བཞིན་༢༠༠༥ལོའི་<<སྦྲང་ཆར>>དེབ་བཞི་པའི་སྟེང་བཀོད་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་<<དམར་པོའི་ལོ་ཟླ>>སོགས་ཡོད།
 <<གྲང་རེག་གིས་གཙེས་པའི་སྟོན་རླུང>>ཞེས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ནི་མིང་བརྡ་དང་པོ་“ང”ཡི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་བརྩམས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དེའི་ནང་“ང”སློབ་གྲྭའི་ནང་ཀུན་སྤྱོད་གཙང་ཞིང་སློབ་སྦྱོང་ལ་བརྩོན་པ་ཆེ་བ། སྦྱངས་འབྲས་ལེགས་ལ་དགེ་བཀུར་སློབ་མཐུན་ཐུབ་པའི་ཕུལ་བྱུང་སློབ་མ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་། གནམ་ལྕགས་ཐོག་འབེབས་ལྟ་བུའི་བཀའ་བཙན་ཅན་གྱི་ ཕས་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་“ངའི”མདུན་ལམ་ལ་བསམ་བློ་གཏན་ནས་མ་གཏང་བར་མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་དང་། འཕྲལ་ཡུན་གྱི་བདེ་བ་དང་དགོས་མཁོ་ཆུང་ངུ་ཙམ་ལ་དམིགས་ནས་“ང”སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ཏེ། ལྷ་ས་ཁུལ་དུ་བུ་རྫིར་མངགས་ཤིང་། བུ་རྫི་བྱ་རིང་“ང”ཁྱིམ་ཚང་དེའི་ནང་“འགྲོ་ཞི་མི་ལས་མཁས་པ་དང་། སྡོད་རི་བོང་ལས་ཙོག་པ”ལྟ་བུའི་གཞན་གྱི་བཀོད་པའི་འོག་ལས་ཀ་རྫོགས་རྒྱུ་མེད་པ་བྱས་ནས་སྡོད་དགོས་བྱུང་བ།དེ་མིན་ཁྱིམ་ཚང་དེིའི་སྦྱིན་བདག་ཨ་ཅག་ལྷ་མོ་ལགས་ཀྱིས་ང་ལ་གཅར་རྡུང་དང་མ་ཉེས་ཁ་གཡོགས་སོགས་བྱས་རྐྱེན། མཐར་“ང”རང་དབང་མེད་པར་ཁྱིམ་ཚང་དེ་ནས་ཁ་བྲལ་དགོས་བྱུང་སྟེ་རང་གི་གཅེན་མོའི་གམ་དུ་ཕྱིར་ལོག་བྱས་པ་དང་། འོན་ཀྱང་ཨ་ཕས་“ང”སླར་ཡང་གཞིས་རྩེའི་འཚོང་ཁང་ཞིག་ཏུ་ཚོང་གཡོག་(ཚོང་ཁང་གི་གླ་པ)བྱེད་པར་བཏང་ཞིང་། རིམ་གྱིས་“ང”དང་ཚོང་ཁང་གི་སྦྱིན་བདག་ནོར་བཟང་ལགས་བར་ལ་བརྩེ་བ་ཆགས་པ་དང་། མཐར་སྦྱིན་བདག་ནོར་བཟང་ལགས་དང་“ངའི”བར་ཕོ་མོའི་བར་གྱི་ཚུལ་མིན་གྱི་གནས་ཚུལ་ཡོད་པ་རྒན་ནོར་བཟང་ལགས་ཀྱི་བཟའ་ཟླས་མཐོང་ནས་རྙོག་དྲ་བྱུང་བ་དང་། གཞན་གྱིས་“ང”ལ་དྲག་པོའི་གཅར་རྡུང་བྱས་ཤིང་། “ང”གཞན་གྱི་མྱི་ཁའི་ཁྲོད་ནས་འཚོ་དགོས་བྱུང་བས། རང་གི་སྔར་སོང་གི་བྱ་བར་འགྱོད་པ་སྐྱེས་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་འཁོར་བ་ལ་ཞེན་ལོག་སྐྱུག་མེར་ལངས་ཏེ་རང་སྲོག་ལྕེབས་རྩིས་ཀྱི་བསམ་བློ་ཡང་ལན་འགའ་འཁོར་ཞིང་། ཨ་ཕས་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་ “ང”སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་པའི་དབང་གིས་“ང”ལ་ཆག་སྒོ་ཆེན་པོ་བྱུང་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད་པ་བསྟན་ཡོད།།
  བརྩམས་སྒྲུང་དེའི་ནང་དོན་ཆིག་རྐྱང་ཅན་ཞིག་མ་ཡིན་པར་བརྗོད་སྙིང་སྣ་མང་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། རྩོམ་པ་པོས་ དངོས་ཡོད་དགག་སྒྲུབ་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་གསར་རྩོམ་གྱི་སྨྱུག་ཁ་དེ་དངོས་ཡོད་ཀྱི་འཚོ་བ་དངོས་ལ་ཟབ་ཞུགས་དང་ཉམས་ལེན་བྱས་ཏེ་ཞིབ་ཅིང་ཚགས་པའི་སྨྱུག་རྩལ་ལ་བརྟེན་ནས་ཨ་ཕས་བུ་ཕྲུག་གི་འདོད་བློ་དང་མི་རྒྱུད་ལ་བརྩི་བཀུར་མི་བྱེད་པར་བུ་ཕྲུག་ལ་དབང་ཡོད་བྱས་ནས་བུ་ཕྲུག་གི་འདོད་བློ་དང་སྒེར་དབང་ལ་བརྩིས་མཐོང་མ་བྱས་པའི་ནག་ཉེས་ཐེར་འདོན་བྱས་ཤིང་། གནས་སྐབས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ལ་དམིགས་ནས་བུ་ཕྲུག་གི་མདུན་ལམ་མེད་པར་བཟོ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ངན་པ་དེ་ཚོར་ ཟུར་ཟ་སུན་འབྱིན་བྱས་ཡོད་ལ། བྱེ་བྲག་ཏུ་ཨ་ཅག་ལྷ་མོ་ལྟ་བུའི་རང་གི་ཟླ་བོར་བློ་མི་དཀར་ཅིང་གནད་དོན་དངོས་ལ་ བརྟག་དཔྱད་མ་བྱས་པར་གང་བྱུང་དུ་མི་ལ་མ་ཉེས་ཁ་གཡོགས་བྱེད་པ་དང་།གཞན་གྱི་མི་གཤིས་ལ་དམའ་འབེབས་དང་ཁྱད་གསོད་བྱེད་མཁན་དག་ལའང་ཁ་རྡུང་དྲག་པོ་བཏང་གནང་ཡོད།
  གོར་ཅིས། “བརྗོད་སྙིང་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་ཉམས་མྱོང་ལས་ཐོན་པ་དང་། འཚོ་བ་ལས་ཤུགས་སུ་བསྟན་པའི་བསམ་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། དེ་ཡང་བག་ཉལ་གྱི་འདུ་ཤེས་(潜意识)སུ་གནས་པ་ཙམ་ལས་མངོན་གསལ་དུ་གྲུབ་མེད།  དེ་ཕྱིར་མངོན་པར་འདོད་ཚེ་རྩོམ་པ་པོས་དེར་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཏུ་སྦྱོར་དགོས་པའི་འདོད་པ་མངོན་པར་སྐྱེས་ངེས”ཞེས་པ་ནང་བཞིན། རྩོམ་པ་པོ་གཙང་སྡིངས་དར་རྒྱས་ལགས་ཀྱིས་ཀྱང་བརྗོད་བྱ་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དག་ལ་ འདེམས་འཛིན་དང་གཙོ་སྦྱང་གི་རིག་པའི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་བརྗོད་བྱའི་དོན་ལ་ནང་བྱན་ཆུད་པའི་སྒོ་ནས་རྩོམ་གྱི་མི་སྣ་བུ་མོ་བདེ་སྒྲོན་གྱི་སྐྱོ་གདུང་གི་སྣང་བརྙན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་སྒོ་ནས་མངོན་པར་མཚོན་ཡོད་ཅིང་། བརྗོད་སྙིང་སྣ་མང་ ཅན་དུ་ངེས་པ་ནི་རྩོམ་དེའི་ཆེས་དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་གྲུབ་ཆ་ཞིག་ཡིན།དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོས་དངོས་ཡོད་འཚོ་བ་ལ་ཉམས་ལེན་དང་ཚོར་རྟོག་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་ཉག་གཅིག་ཡིན། རྩོམ་དེའི་ནང་གཤམ་གྱི་བརྗོད་སྙིང་ཁག་ལྡན་ཡོད་དེ།
  (༡)ཤེས་རིག་གི་ཡོན་ཚད་དམའ་ཞིང་བསམ་བློའི་གོ་རྟོགས་དམན་པ་བསྟན་པ། (༢)མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་དང་རྒྱང་རིང་ཕུགས་བསམ་གཉིས་ཀྱི་འགལ་འདུ་བསྟན་པ།
(༣)རྙིང་ཞེན་མཁྲེགས་འཛིན་དང་ཨུ་ཚུགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་བསྟན་པ། འདུ་ཤེས་རྙིང་བ་ཞིག་གི་འཆིང་ཐག་ལས་གྲོལ་མེད་པ་བསྟན་པ།(༤)སྐྱོ་གདུང་ཁྲོད་ཀྱི་བུ་མོ་ཞིག་གི་སེམས་ཁམས་བསྟན་པ་བཅས་ཀྱི་བརྗོད་སྙིང་ལྡན་ཡོད་པར་སེམས་ཏེ། གལ་ཏེ་བརྩམས་སྒྲུང་ནང་གི་མི་སྣ་བུ་མོ་བདེ་སྒྲོན་གྱི་ཕ་དེ་ཤེས་རིག་གི་ཡོན་ ཚད་མཐོ་ཞིང་བསམ་བློའི་གོ་རྟོགས་མཐོན་པོ་ཅན་གྱི་མི་ཞིག་ཡིན་ན། བུ་མོ་སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱ་རྒྱུ་ལྟ་ཅི། བུ་མོའི་སློབ་ སྦྱོང་ལ་ཐུགས་ཁུར་དང་བུ་མོའི་རྒྱང་རིང་གི་ཕུགས་བསམ་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་མཁན་ཞིག་ཡིན་སྲིད་པས་རང་གི་ཤ་ཁྲག་ལས་མཆེད་པའི་བུ་མོ་དེ་ཡང་དེ་ལྟ་བུའི་སྐྱོ་གདུང་ཁྲོད་འཚོ་བ་སྐྱེལ་དགོས་མེད་པར།བུ་ཕྲུག་གཞན་དག་དང་འདྲ་བར་སློབ་གཉེར་གྱི་ལམ་བུར་གཞོལ་ཐུབ་ངེས་ཡིན་པས་བུ་མོའི་ལས་དབང་ཡང་དེ་འདྲའི་ཐབས་སྡུག་ཞིག་ཏུ་གྱུར་མི་སྲིད་དོ། གཉིས་ནས་ གལ་ཏེ་ཕས་མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་ལ་མ་དམིགས་པར་བུ་མོའི་རྒྱང་རིང་གི་ཕུགས་བསམ་ལ་ཐུགས་བསམ་གཞེས་ནས་བུ་མོ་ སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་མ་བྱས་ན་བུ་མོའང་གཞན་གྱི་མྱི་ཁའི་ཁྲོད་འཚོ་བ་སྐྱེལ་མི་དགོས་མོད། འོན་ཀྱང་། ཕས་འཕྲལ་ཡུན་གྱི་འདོད་ཆགས་ཁོ་ནའི་དབང་དུ་སོང་རྐྱེན་བུ་མོར་ད་གཟོད་བཟོད་བསྲན་དཀའ་བའི་སྡུག་བསྔལ་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་བའོ།
  ཁོ་བོས་དེ་ནི་མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་དང་རྒྱང་རིང་ཕུགས་བསམ་གཉིས་ཀྱི་འགལ་བ་རེད་ཟེར་དོན་ནི། གལ་ཏེ་བུ་མོ་སློབ་གྲྭར་བཏང་ན་ཕའི་མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་བསྒྲུབ་མི་ཐུབ་ལ།དེ་ལས་ལྡོག་ཏེ་བུ་མོའི་དོན་དུ་སློབ་ཡོན་སོགས་ཀྱིས་དཀའ་བ་སྤྱད་དགོས་པ་རེད།གལ་ཏེ་བུ་མོ་སློབ་གྲྭར་མ་གཏང་ན་གནས་སྐབས་ཀྱི་ཕའི་འདོད་པ་སྐོང་ནུས་ཀྱང་བུ་མོའི་མ་འོངས་པའི་ཕུགས་བསམ་བརླག་འགྲོ་བས་རེད། རྙིང་ཞེན་མཁྲེགས་འཛིན་དང་ཨུ་ཚུགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་བསྟན་ཡོད་ཟེར་དོན་ནི། རྩོམ་གྱི་ནང་ གལ་ཏེ་ཕས་བུ་མོ་སྡོད་སའི་སློབ་གྲྭའི་སློབ་སྤྱི་ཡི་རིན་ཐང་བྲལ་བའི་བཀའ་སློབ་དག་ལ་བསམ་བློ་དྲུག་གསུམ་བཅོ་བརྒྱད་བཏང་ནས་བུ་མོ་སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་མེད་ན་བུ་མོ་ཡང་སློབ་གྲོགས་གཞན་དང་འདྲ་བར་རང་གི་འདོད་མོས་ལྟར་  སློབ་གྲྭའི་འཚོ་བ་ལ་རོལ་ཆོག་ཀྱང་།ཨུ་ཚུགས་གླང་རྒན་ལས་ཀྱང་ཚ་བའི་ཨ་ཕས་སློབ་སྤྱིའི་བཀའ་ལ་མ་ཉན་ལ།ཨ་ཕའི་བསམ་བློར་གཡོ་སྒུལ་གཏན་ནས་མ་བྱུང་རྐྱེན་དེ་ལས་ཨུ་ཚུགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་འབའ་ཞིག་བསྟན་པ་ཡིན་ཞིང་། ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་ ལས་དབང་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་འདུ་ཤེས་རྙིང་བ་ཞིག་གི་འཆིང་ཐག་ལས་གྲོལ་མེད་པའང་གསལ་པོར་རྟོགས་ནུས།དེ་བཞིན་རྩོམ་གྱི་མགོ་མཇུག་གང་རུང་དུ་བུ་མོའི་སྐྱོ་གདུང་གི་སེམས་ཁམས་བསྟན་ཡོད་དེ། དང་ཐོག་ཕས་རང་གི་འདོད་མོས་ལྟར་ སློབ་གྲྭར་བཞུགས་སུ་མ་བཅུག་པར་སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་པ་དང་། དེ་རྗེས་གཞན་གྱི་བུ་རྫི་དང་ཚོང་གཡོག་བྱ་རིང་  གཞན་གྱི་ལག་འོག་ཏུ་དཀའ་སྡུག་ཚད་མེད་མྱངས་པ་དང་།  གཞན་གྱི་གཅར་རྡུང་དང་མྱི་ཁའི་ཁྲོད་འཚོ་དགོས་བྱུང་བ།མཐར་རང་སྲོག་ཀྱང་ལྕེབས་འདོད་བར་མེད་སྐྱེས་པ་སོགས་སྐྱོ་གདུང་ཁྲོད་ཀྱི་བུ་མོ་ཞིག་གི་སེམས་ཁམས་གསལ་བར་བསྟན་ ཡོད་པའོ།།
   བརྩམས་སྒྲུང་དེར་དངོས་ཡོད་ཀྱི་དོན་སྙིང་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད་དེ། རྩོམ་པ་པོས་གཅིག་ནས་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་ལས་དབང་ལ་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་ཞིང་།བུ་ཕྲུག་གི་ཡོད་དོ་ཅོག་ཕ་མས་ཐག་གཅོད་དང་གཏན་འཁེལ་བྱེད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ངན་པར་ཁ་བརྡུང་དྲག་པོ་བཏང་ནས་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་ཕུགས་བསམ་ལ་བསམ་བློ་གཏང་དགོས་པ་དང་། བུ་ཕྲུག་གི་མི་གཤིས་དང་ རང་དབང་ལ་བརྩི་བཀུར་བྱ་དགོས་པར་སྐུལ་མ་བཏང་ཡོད་ལ། གཉིས་ནས་བོད་ཀྱི་སློབ་གསོའི་ལས་དོན་ལ་ཐུགས་ཁུར་དང་ མཐོང་ཆེན།དེ་བཞིན་མི་བུའི་བདེ་སྡུག་ལ་བསམ་གཞེས་གནང་གི་ཡོད་པ་ཤེས་ནུས་ཏེ།  རྩོམ་གྱི་ནང་།“ཕ་མ་ཞིག་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཕྲུ་གུའི་ཚེ་གང་བདེ་སྐྱིད་དང་། མདུན་ལམ་ཆེད་དུ་བསམ་བློ་གཏན་ནས་མ་གཏང་བར། མིག་མདུན་གྱི་ཁེ་ཕན་ཁོ་ན་ བསམ་ནས་བསྡད་པས། ད་ནི་ངའི་གཅུང་མོར་སྡུག་པོ་འདི་ལྟ་བུ་མཐོང་སོང” ཞེས་པ་ལས་ཤེས་ནུས་ལ། ལྷག་པར་དུ་ཤེས་ཡོན་གྱི་མིའི་ལས་དབང་ལ་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་བའི་དེང་གི་དུས་དེར་ཕ་མ་ཚོས་རང་གི་བུ་ཕྲུག་སློབ་གསོ་མྱོང་བར་གཏང་རྒྱུ་ནི་ཁ་ཚ་ དགོས་གཏུགས་ཞིག་ཡིན་པས།རྩོམ་པ་པོས་མཐོང་རྒྱ་ཡངས་པའི་བློ་མིག་བསྐྱེད་ནས་ཕ་མ་རྣམས་ལ་རང་གི་བུ་ཕྲུག་སློབ་གསོ་མྱོང་བར་གཏང་དགོས་པར་སྐུལ་ཅིང་། ང་ཚོ་བུ་ཕྲུག་ཚོས་ཀྱང་རང་ཚུགས་ཅན་གྱི་མི་སྣ་ཞིག་བྱས་ཏེ་ཕ་མའི་བཀའ་དབང་ བཙན་པོའི་འོག་གཉའ་འཁུམས་ནས་མ་བསྡད་པར་རང་གི་མི་གཤིས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུ་དེའང་གལ་འགངས་ཆེ་ བ་ཞིག་ཡིན་པ་རྟོགས་ནུས་ལ།“རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ལ་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན། རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་བྱེད་སྐབས།དང་ཐོག་མི་ལ་སེམས་ཁུར་གྱི་སྒོ་ནས་གསར་རྩོམ་བྱ་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ། མི་ལ་སེམས་ཁུར་མི་བྱེད་པའམ་སེམས་ཁུར་དེ་ཙམ་ཆེན་པོ་མ་བྱས་པ་ ཡིན་ན་དེར་གསར་རྩོམ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་དངོས་ལྡན་མི་སྲིད་ལ།རིན་ཐང་དངོས་ལྡན་པའི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་གསར་རྩོམ་བྱ་མི་ཐུབ”གསུངས་པ་ནང་བཞིན། རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་གི་མི་བུའི་མི་གཤིས་ལ་བརྩི་མཐོང་དང་མི་བུའི་བདེ་སྡུག་ལ་སེམས་ཁུར་བྱས་ནས་རྩོམ་ཡིག་དེ་བརྩམས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ང་ཚོས་ཤེས་གསལ་ཡིན་པས། དེས་ན་རྩོམ་དེར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རིན་ཐང་ཆེན་པོ་ མངའ་བ་ཡིན་ཞིང་། རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་དུས་སྐབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོན་དངོས་ཡིན་པས་དེས་དུས་ སྐབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློ་མཚོན་པར་བྱེད་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན་ པའི་ཆ་ནས་བཤད་ན།རྩོམ་དེ་ནི་སྤྱི་ལོ་༡༩༩༩ལོར་གསར་རྩོམ་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་པས།དུས་སྐབས་དེའི་ནང་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་སློབ་གྲྭར་སློབ་གསོ་མྱོང་བར་གཏོང་མཁན་ཉུང་ཉུང་ཡིན་པ་ང་ཚོར་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་པས་དེ་ལྟ་བུའི་སྤྱི་ ཚོགས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ནང་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ལྟ་བུར་རིན་ཐང་ངེས་ཅན་ཡོད་པ་ཁོ་བོས་མ་བརྗོད་ཀྱང་ལྷན་རྒྱས་ཚོས་མཁྱེན་གསལ་རེད། དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་དོར་ཞི་བློ་བཟང་ཐུབ་བསྟན་ཆོས་འཕེལ་མཆོག་གིས་ཀྱང་།“རྨོངས་པའི་གཉིད་ལས་སད་བྱེད་འབྲུག་གི་སྒྲ།། གཤིས་ངན་དུག་སྦྲུལ་ཚང་བརྟོལ་གནམ་ལྕགས་ཐོག ། ཡ་རབས་སྣང་བའི་ལམ་སྟོན་ནམ་མཁའི་ནོར།། དགོངས་གཞིར་ བྱས་པ་སྙན་རྩོམ་མཆོག་ཏུ་བསྔགས།།”ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན།བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ལ་ཡང་ཁྱད་ཆོས་དེ་ལྡན་ཡོད་པས། རྩོམ་དེ་ཡང་བརྩམས་སྒྲུང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བ་ཞིག་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཆོག།
   རྩོམ་དེའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཆ་ནས་བཤད་ན། རྩོམ་དེའི་བརྗོད་བྱའི་དོན་རྣམས་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་གསལ་པོར་ མཚོན་ཞིང་། ཀློག་པ་པོར་གློག་བརྙན་ཞིག་བལྟས་པ་ལྟ་བུའི་བག་ཆགས་ཟབ་མོ་འཇོག་ཐུབ་པ་དང་ཡིད་དབང་འགུག་ཤུགས་ ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད།རྩོམ་དེ་སྤྱིའི་ཆ་ནས་དགག་སྒྲུབ་ཀྱི་གནད་ལ་ཁ་ཕྱོགས་ཡོད་ཀྱང་།བྱེ་བྲག་ཏུ་མི་སྣའི་སེམས་ཁམས་གསལ་སྟོན་ལའང་ཅུང་ཟད་འབད་པ་ལྷུར་དུ་བླངས་ཡོད་དེ། རྩོམ་ནང་མི་སྣའི་སྐྱོ་གདུང་བརྗོད་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་སྐྱོ་གདུང་གི་ཚད་དེ་ མཐོན་པོ་ཞིག་ལ་ཐོན་ཡོད་པས་དེ་ནི་རྩོམ་གྱི་ལེགས་པའི་ཆ་ཡིན་ལ། རྒན་བདུད་ལྷ་རྒྱལ་ལགས་གིས།“བོད་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་གསར་བའི་མངོན་གསལ་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ནི་བྱུང་རིམ་ཅན་གྱི་གཏམ་རྒྱུད་སྤེལ་ཚུལ་ལས་བྱུང་རིམ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་དང་བཀོད་འབྲི་གཉིས་ཀྱི་སྟེང་ནས་མངོན་ཐུབ་པ་རེད”ཅེས་གསུངས་པ་བཞིན། རྩོམ་དེའི་ནང་དུའང་བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པ་འོས་ཤིང་འཚམས་ལ་ཞིབ་ཚགས་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། བརྩམས་སྒྲུང་དེའི་བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་སྤྱིར་མུ་ཏིག་བསྟར་ལ་བརྒྱུས་པ་ལྟ་ བུ་ཡིན་པ་གང་ཞིག  རྩོམ་གྱི་མགོར་ལྡོག་འབྲིའི་ཐབས་ལམ་ཅུང་ཟད་བཀོལ་ཡོད་པ་སྟེ།“ཨ་ཙི། ད་ནི་ང་རང་མི་ཡུལ་འདིར་བསྡད་ནས་སྙིང་པོ་བྱ་བྲུན་ཙམ་ཡང་མི་འདུག དེ་ལས་ད་ལྟ་ལམ་སེང་རང་ཤི་བརྒྱབ་ན་ཏག་ཏག་རེད་་་་་་་གཙང་ཆུའི་ནང་ ལྕེབས་རྩིས་ལན་འགའ་བྱས་ཀྱང་། རང་བརྩིའི་བསམ་པ་ཞིག་གིས་ཀུན་ནས་བསྐུལ་བས། ངའི་རྐང་བ་གཉིས་ནི་ད་དུང་བྲག་ སྟེང་དུ་ཕུར་པ་བཏབ་པ་ལྟར་བརྟན་པོ་བཙུགས་ཏེ་རྩ་བ་ནས་ལྕེབས་མ་ཐུབ”ཅེས་ལྡོག་འབྲིའི(倒叙)འབྲི་ཐབས་སྤྱད་ཡོད་པས། དེས་ཀློག་པ་པོར་བསམ་གཞིག་གི་བར་སྣང་ཞིག་གསར་བཞེངས་བྱས་ཡོད་ལ། རྩོམ་གྱི་མི་སྣ་དེ་རང་སྲོག་ལྕེབས་འདོད་ཀྱི་ རྒྱུ་མཚན་གང་ཡིན་མིན་ཤེས་འདོད་ཀྱི་འདུན་པ་སྐྱེ་རུ་བཅུག་པས་རྩོམ་དེར་མུ་མཐུད་ཀློག་འདོད་ཀྱི་ཀུན་སློང་དྲག་པོ་ཞིག་ སྦྱིན་ནུས་པ་ཡིན། དེ་བཞིན་“སྐྱོ་གར་གྱི་འདུ་ཤེས་(悲剧意识)ནི་ཅུང་མཐོ་བའི་མཛེས་རྟོག་གི་འདུ་ཤེས་ཡིན”གསུངས་པས། རྩོམ་དེ་ཡང་སྐྱོ་གར་གྱི་ཚུལ་དུ་བྲིས་པ་ཞིག་ཡིན་པས། དེར་མཛེས་རྟོག་གི་ཆ་ཆེས་ཆེར་མངའ་བ་ཡིན་ལ། རྩོམ་རིག་གི་མི་ཆོས་སྙིང་སྟོབས་(人文精神)ཡང་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད། དེ་བཞིན་རྩོམ་གྱི་གོང་འོག་གཉིས་ཁ་སྤྲོད་ཚུལ་དུ་བྲིས་ཡོད་དེ། རྩོམ་གྱི་མགོར་དང་མཇུག་གཉིས་ཀར་རང་སྲོག་ལྕེབས་འདོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་བྲིས་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན་གཅིག་བརྟེན་གཅིག་དྲན་གྱི་འབྲི་ཐབས་བཀོལ་ཡོད་དེ། ཨ་ཅག་མཚམས་ལགས་ཀྱིས་གསུངས་པའི་བཀའ་མོལ་“ཕུན་ཚོགས་ནི་ང་རང་གི་ཤ་ལས་ཆད་པའི་ཕྲུ་གུ་ཡིན་ཁར།ཁོ་རང་ད་ལྟ་དྲོ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་སློབ་གྲྭའི་འཚོ་བར་རོལ་བཞིན་ཡོད་་་་་་གལ་སྲིད་ཁྱེད་ཚོས་ད་རེས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་དེ་ཁྲིམས་ལ་གཏུག་པ་ཡིན་ན། ངའི་བུ་དེ་མུ་མཐུད་སློབ་གྲྭ་འགྲིམ་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཡོངས་སུ་ཤོར་ངེས་རེད”ཅེས་ཨ་ཅག་མཚམས་ལགས་ཀྱིས་རང་གི་བུ་ཕྲུག་ལ་བཅངས་པའི་ལྷད་མེད་དྭངས་གཙང་གི་བརྩེ་སེམས་དག་མིག་ལམ་དུ་མཐོང་བ་ལ་ བརྟེན་ནས།  རང་གི་ཁེ་ཕན་ཁོ་ནར་དམིགས་ནས་བུ་ཕྲུག་སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱེད་མཁན་གྱི་“ང”རང་གི་ཨ་ཕའི་ཚུལ་འཆོས་དེ་ཡིད་ལ་དྲན་ཞིང་། ཨ་ཅག་མཚམས་ལགས་ལྟ་བུའི་ཕ་མ་བཟང་པོ་དེར་ཡིད་སྨོན་སྐྱེས་ཤིང་“ང”ལའང་དེ་ལྟ་བུའི་ཕ་མ་བཟང་པོ་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡོད་ན་ང་རང་ཡང་ཁོང་གི་བུ་དང་འདྲ་བར་བདེ་སྐྱིད་དང་མདུན་ལམ་གྱིས་ཕྱུག་པའི་སློབ་མའི་འཚོ་བ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུུ་ཡོད་པ་དང་། རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་གྲོགས་གཞན་དང་འདྲ་བར་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་སྒོ་ཐེམ་ཐོག་གོམས་ ཁ་ཡོངས་སུ་བསྒྱུར་ཟིན་ངེས་རེད་སྙམ་པ། གོར་ཅིས(高尔基)།“སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་ལ་མི་རྣམས་ཀྱི་ཡིད་འཕྲོག་པའི་སློབ་གསོའི་ཡོན་ཏན་ཞིག་ལྡན་དགོས་པ་ཡིན་ན།ངེས་པར་དུ་མི་སྣ་གཙོ་བོས་དེ་དག་ལ་དོན་མང་པོ་སྒྲུབ་པ་དང་སྐད་ཆ་ཉུང་ཉུང་བཤད་དུ་འཇུག་དགོས”ཞེས་པ་བཞིན་རྩོམ་དེའི་ནང་མ་གཞི་མི་སྣ་གཙོ་བོའི་ཕྱིའི་རྣམ་པ་དང་ཆ་སྤྱད་སོགས་ཞིབ་འབྲི་ཁ་གསལ་མཛད་མེད་ཀྱང་དཀའ་ཞིང་སྡུག་པའི་ཁོར་ཡུག་གི་ནང་ནས་མི་སྣའི་བྱ་འགུལ་དང་ཁ་བརྡ། མི་སྣའི་ནང་སེམས་ཀྱི་ འགུལ་སྐྱོད་དང་ཡིད་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་མང་བ་དང་། མི་སྣའི་བྱ་བྱེད་དང་ཁ་བརྡ་སོགས་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་འོས་ ཤིང་འཚམས་ལ་ཚད་དང་རན་པས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་པར་མཚོན་ཡོད་པ་དང་།རྟོག་བཏགས་དང་འཆར་ཡན་སྤངས་ནས་དངོས་ཡོད་འཚོ་བའི་གནས་ཚུལ་ཇི་བཞིན་ཞིབ་འབྲི་མཛད་པས། རྩོམ་གྱི་ནང་དོན་འཚོ་བ་དངོས་དང་ཐག་ཉེ་ལ། དེས་ང་ཚོར་བདེན་པ་བདེན་ཐུབ་ཀྱི་ཚོར་སྣང་ཟབ་མོ་ཞིག་སྦྱིན་ནུས་པ་དང་། འཚོ་བའི་ཉམས་དང་བྲོ་བ་མངོན་པར་ཐོན་ཡོད། དེ་ མིན་ཚིག་སྦྱོར་གསོན་ཉམས་ལྡན་ཞིང་ཁ་གསལ་ལ་གོ་སླ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ཡོད་ཅིང་། བྱུང་རིམ་གྱི་ངོས་ནས་བཤད་ཀྱང་། སྒྲུང་གི་བྱུང་རིམ་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་“རྒྱལ་པོ་གཤེགས་སོང་། དེ་ནས་བཙུན་མོ་ཡང་གཤེགས་སོང”ཞེས་པའི་འབྲི་ཚུལ་མ་ཡིན་པར་“རྒྱལ་པོ་གཤེགས་སོང་། བཙུན་མོ་ཡང་སེམས་སྡུག་གིས་གཤེགས་སོང”ཞེས་པ་ཡིན་པས་སྒྲུང་གི་བྱུང་རིམ་སྤེལ་སྟངས་ལ་དང་དོད་ཆེན་པོ་བྱེད་པ་ལྷུར་བླངས་ཡོད་པའོ། དེ་བཞིན“འགྲོ་ཞི་མི་ལས་མཁས་པ་དང་། སྡོད་རི་བོང་ལས་ཙོག་པ”“མི་དཀར་པོ་གངས་རི་ལྟ་བུ་ལ། ཞྭ་ནག་པོ་ཕོ་རོག་གི་མཇུག་སྒྲོ་ལྟ་བུ”“གཡག་མ་རྡུང་རྭ་ཅོ་མར་གྱིས་བརྒྱན། དྲིན་མ་ཚོར་བདག་པོར་རྭ་རྡུང་འབུད”“ཁྱེད་རང་ན་རོ་སྐྱིད་པ་ཁྲི་ཐོག་དང་། ང་ཚོ་ཞབས་ཀྱུ་གུག་པ་གདན་འོག”⒀ལ་སོགས་པའི་གཏམ་དཔེ་དུ་མ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་པས། ཚིག་སྦྱོར་རྣ་བར་སྙན་ཞིང་འཇེབས་ལ། ཚིག་དོན་གནད་ལ་འཁེལ་བའི་ཁྱད་ཆོས་དུ་མ་ལྡན་ཡོད་པའོ།། འོན་ཀྱང་རྩོམ་དེ་ཡོན་ཏན་ཀུན་རྫོགས་དང་སྐྱོན་ཏིལ་འབྲུ་ཙམ་ཡང་མེད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། མའོ་ཏུན་དཔྱད་ བརྗོད་ཕྱོགས་བསྒྲིགས(矛盾评论文集)ནང་དུ།“ཡུལ་ལྗོངས་འབྲི་བཞེངས་ཀྱི་ཚན་པ་གང་ཞིག  དེ་ཇི་འདྲའི་ཡིད་སེམས་འཕྲོག་ཐུབ་པ་ཞིག་ཏུ་བྲིས་ཡོད་ཀྱང་། གལ་ཏེ་རྩོམ་པ་པོས་རང་ཆ་ནས་མྱོང་རོལ་བྱས་པ་ལས།རྩོམ་གྱི་མི་སྣའི་མིག་དབང་དང་མི་སྣའི་སྐབས་ཐོག་གི་བསམ་བློ། ད་དུང་སེམས་ཁམས་བརྒྱུད་པའི་མི་སྣའི་ཡུལ་ལྗོངས་ཀྱི་མྱོང་ཚོར་བྲིས་པ་ཞིག་མིན་ན། དེ་ནི་གང་ཡང་མེད་པའི་རྒྱན་ཆ་ཙམ་དུ་གྱུར་པའོ”ཞེས་གསུངས་པས། རྩོམ་དེའི་ནང་“ནམ་མཁའི་སྐར་ཚོགས་ཅི་འདྲའི་བག་ཡངས་ཤིང་། སྤྲིན་དཀར་ཚོམ་བུ་འགའ་མཁའ་དབྱིངས་སུ་བག་བདེར་རྒྱུ”ཞེས་པ་དང་།“ཤངས་ཆུ་གཙང་པོ་ནི་ད་དུང་དབྱར་གྱི་ཟིལ་ཉམས་མ་ཉམས་པར་འུར་སྒྲ་དང་བཅས་མདུན་ཕྱོགས་སུ་རྒྱུགས་བཞིན་མཆིས”ཞེས་པ།“ཞོགས་པའི་ཉི་
གཞོན་གྱི་ཟེར་མདངས་ཤངས་ཆུ་གཙང་པོའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་གངས་རིའི་རྩེ་མོར་འཕྲོས་མ་ཐག་རབ་དཀར་གངས་རིའི་དབུ་རྩེར་གསེར་ཞུན་བྱུག་པ་ལྟར་དུ་སྣང་ཞིང་། མཐའ་འཁོར་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཀུན་དེ་བས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པར་མངོན”ཞེས་ཁོར་ཡུག་མཚར་སྡུག་ལྡན་ཞིང་ཉམས་ལྡན་པ་ཞིག་བྲིས་གནང་འདུག་ཀྱང་།དེ་དག་ཞིབ་འབྲི་མཛད་པས་དམིགས་ཡུལ་ཁ་གསལ་མེད་ལ།དེས་མི་སྣའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བགྲོས་དང་བསྟུན་མེད་པས། རྩོམ་ནང་ནུས་པ་གང་ཡང་ཐོན་མེད། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་མི་སྣའི་ སེམས་ཁམས་གསལ་སྟོན་བྱ་རྒྱུར་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་ནུས་པ་འབའ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པས། ཡུལ་ལྗོངས་བཀོད་འབྲི་དེ་བཀོད་འབྲི་ ཡི་ཚུལ་ཡོད་པ་ཙམ་ལས་བཀོད་འབྲི་རྣལ་མ་ཞིག་ཞིབ་འབྲི་བྱ་ཐུབ་མེད། དེ་བཞིན་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ལ་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་ཤས་ཆེ་ བ་དང་། མི་སྣ་དེ་སྐྱོ་གདུང་གིས་གཟིར་རྐྱེན་རང་སྲོག་ལྕེབས་པའི་བསམ་བློ་འཁོར་ཚུལ་བྲིས་པས། དེར་ཀློག་པ་པོར་བག་ ཆགས་བཟང་པོ་ཞིག་འཇོག་མ་ནུས་པ་ཡིན་ལ་དགེ་མཚན་གྱིས་དབུལ་བ་ཞིག་རེད་སྙམ། དེ་བཞིན་རྩོམ་གྱི་ནང་རྒན་བསམ་ འཕེལ་ལགས་ནི་ཅི་འདྲའི་བཟང་ཚུལ་དང་། ཨ་ཅག་ལྷ་མོ་ལགས་ནི་དེ་ཙམ་གྱི་མི་བློ་མེད་ཞིག་ཡིན་ཚུལ་སོགས་ཞིབ་འབྲི་རྒྱས་པར་བྱས་འདུག་པས་དེ་ནི་རྩོམ་དེ་ལ་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན་དགོས་པ་ཆེན་པོ་མེད་པར་འདོད་ཅིང་།རྩོམ་ནང་གི་མི་སྣ་ཕན་ཚུན་བར་གྱི་ཁ་བརྡའི་ཚིག་དག་ཡིག་སྐད་ཀྱི་ཤས་ཅུང་ཆེ་བར་སྣང་བས། གལ་ཏེ་མི་སྣའི་སྐད་ཆའི་ཁྲོད་དུ་དབུས་གཙང་ཁུལ་ གྱི་ཡུལ་སྐད་ཕྲན་བུ་བཀོལ་ན་ཅུང་ལེགས་སྙམ།།།།

དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།
①《གངས་རྒྱན་མེ་ཏོག》༢༠༡༡ལོའི་འདོན་ཐེངས་གསུམ་པ། ཤོག་ངོས། ༧༡--༧༢
②《རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གནད་བསྡུས》རྡོ་རྗེ་རིན་ཆེན་གྱིས་བརྩམས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
༡༩༩༨ལོའི་ཟླ་༡༠པར་པར་གཞི་དང་པོ་བསྒྲིགས་པ་དང་། ༢༠༠༨ལོའི་ཟླ་༤པར་པར་ཐེངས་གསུམ་པ་བརྒྱབ། ཤོག་ངོས། ༢༡༤
③⑦⑨⒀⒂⒃⒄བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དཔེ་ཚོགས་《དུས་རབས་ཀྱི་མེ་ལོང》--བོད་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་དང་དཔྱད་བརྗོད་བསམས་སྒྲིགས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་
དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༧ལོའི་ཟླ་༦པར་པར་གཞི་དང་པོ་བསྒྲིགས་ཤིང་དཔར་ཐེངས་དང་པོ་བརྒྱབ། ཤོག་ངོས། ༡༧༧、༡༥༠、༡༨༠、༡༥༥--༡༦༦、༡༥༠、༡༥༠、༡༥༢ལ་གསལ།
④鲁枢元等的《文学理论》华东师范大学出版社  2006年 P15--17
⑤《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ》༢༠༡༡ལོའི་འདོན་ཐེངས་བཞི་པ།  ཤོག་ངོས།  ༡༡༠
⑥⑾⑿ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་བདུད་ལྷ་རྒྱལ་ལགས་ཀྱི་འབུམ་རམས་པའི་
མཐར་ཕྱིན་དཔྱད་རྩོམ།《བོད་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་གསར་བའི་གནས་སྟངས་དང་དེའི་དགག་སྒྲུབ》ཞེས་པའི་ནང་གསལ།
⑧《美学自学考试大纲》全国高等教育自学考试指导委员会制定 P19
⑩《རྩོམ་ལ་འཇུག་ཚུལ་རིག་བརྒྱའི་སྒོ་འབྱེད་ངོ་མཚར་འཕྲུལ་གྱི་ལྡེ་མིག》ཁྲི་བསམ་གཏན་དང་རྣམ་སྲས་གཉིས་ཀྱིས་བརྩམས།
ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༤ལོའི་ཟླ་༦པར་པར་གཞི་དང་པོ་བསྒྲིགས་ཤིང་པར་ཐེངས་དང་པོ་བཏབ། ཤོག་ངོས། ༢༤༤
⒁ http//www.teducn.com/xuekejiaoxue/zangwen/2010-05-02/146-html བདུད་ལྷ་རྒྱལ་གྱིས་བརྩམས་གནང་བའི་
《སྤྲིན་གྱི་ཕོ་ཉ》དང་《ཕོ་ཉ་གཞོན་ནུ་དོན་གྲུབ》གཉིས་ཀྱི་ལམ་གྱི་བཀོད་པའི་གཤིབ་བསྡུར་ཞེས་པ་ལས་དྲངས།


རྩོམ་ཁུངས། ངེད་དྲ་བ།

དཔྱད་མཆན ཡོངས་སུ་གཟིགས།དཔྱད་མཆན།

མིང་མི་འགོད་པར་སྤེལ།