རྗེན་སི་མི་ཐི་ལགས་དགོངས་པ་རྫོགས་པར་མྱ་ངན་ཞུ་ཡིག
       བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་གཞན་གྱི་དོན་ཁོ་ན་བསམ་པ་དག་ནི། སྙིགས་མའི་དུས་འདིར་བསམ་བཞིན་དུ་རྒྱལ་པོའི་ཚུལ་དང། མཁས་པའི་ཚུལ་དང། དེ་བཞིན་དུ་སྤྲུལ་པ་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཕེབས་པ་ཡིན་ཞིང། ཁོ་ཚོའི་ལུས་ངག་ཡིད་གསུམ་གྱི་སྤྱོད་པ་ནི་གཞན་གྱི་དོན་དུ་ཁོ་ན་ཡིན་པ་དང། སྐྱབས་མེད་མགོན་མེད་སྙིགས་དུས་ཀྱི་ཉམ་ཐག་པ་ལ་སྐྱབས་བྱེད་པ། ཁྱད་པར་རྒྱལ་བའི་བསྟན་བཅོས་སོགས་ཀྱི་བཀའ་བསྡུ་བ་དང། པར་དུ་འདེབས་པ། དོན་གཉེར་ཅན་དང་ཐར་འདོད་རྣམས་ལ་ཚུལ་བཞིན་དུ་སྤྲོད་པ་སོགས་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀྱི་མཛད་པ་དངོས་ཡིན། འདིར་ཆེད་དུ་བརྗོད་པར་བྱ་བ་ནི། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དང་བོད་མི་མང་ལ་བྱས་རྗེས་བླ་མེད་འཇོག་མཁན། མི་ཚེའི་ཧྲིལ་བོ་བོད་ཀྱི་གླེགས་བམ་ནང་དུ་བསྐྱལ་པའི་མཁས་པའི་དབང་པོ། ཨ་རི་བ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ(E. Gene Smith)མཆོག་ནི་རབ་བྱུང་བཅུ་བདུན་པའི་ལྕགས་སྟག་གི་༼༢༠༡༠༽ལོའི་ཕྱི་ཟླ་༡༢པའི་ཚེས་༡༦་ཉིན་གཟིམ་ཁྲི་མཐའ་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིང། བོད་མི་མང་དང། འཛམ་གླིང་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་མཇུག་གི་ཐད་ལ་མི་ཟད་པའི་གྱོང་གུད་བླ་མེད་ཅིག་ཐེབས།
       དམ་པ་ཁོང་ནི། རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་མེ་བྱི་ལོ་༼༡༩༣༦༽ལ། བྱང་ཨ་རིའི་ནུབ་ཀྱི་མངའ་སྡེ་ཆེན་པོ་ཡུའུ་ཏལ་(Utah)གྱི་་ཨོག་འདན་(Ogden)གྲོང་དུ་འཁྲུངས་ཤིང་། ཆུང་ངུའི་དུས་ནས་བྱང་ཨ་རིའི་ཡུལ་གྱི་རྣམ་དཔོན་ཅན་གྱི་ཁྱེའུ་ཡོངས་དང་འདྲ་བར་སློབ་གྲྭར་ཚུལ་བཞིན་དུ་ཞུགས། དེ་ནས་ལྕགས་བྱི་ལོ་ནས་༼༡༩༦༠༽སྐྱེས་བུ་དམ་པ་ཉིད་རང་སད་ཀྱི་ཚུལ་དུ། ས་སྐྱའི་སྡེ་གཞུང་རིན་པོ་ཆེའི་འགྲམ་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་པའི་གནས་མཐའ་དག་ལ་སྦྱངས་པ་ཆེན་པོ་མཛད། ལྕགས་བྱ་ལོ་ནས་བཟུང། ཡོ་རོབ་དང། རྒྱ གར། བལ་ཡུལ་སོགས་ལ་འགྲིམས་ཏེ། བོད་ཀྱི་རིག་པའི་གནས་བཅུས་མཚོན་པའི་བསྟན་བཅོས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྡུ་བའི་མགོ་ཚུགས། ཤིང་འབྲུག་གི་༼༡༩༦༤༽བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཐད་རབ་འབྱམས་པའི་(Ph.D)དམ་བཅའ་བཞག། ལོ་དེ་ལ་ཡོ་རོབ་ཀྱི་ལེས་ཏེ(Leiden) ཟེར་བའི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་པོར་ཕེབས་ཏེ། ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་སོགས་སྦྱངས། ཤིང་སྤྲུལ་ལོ་ནས་༼༡༩༦༥༽ཨ་རིའི་ཚོགས་པ་ཧྥོ་དི་མཐུན་རྐྱེན་འོག། རྒྱ་གར་སོགས་ནས་བོན་གྱི་སྐོར་ལ་སློབ་གཉེར་དང། འདི་དུས་དགའ་ལྡན་བྱང་རྩེའི་དགེ་བཤེས་བློ་བཟང་ལུང་རྟོགས་དང། འབྲུག་པ་ཐུགས་སྲས་རིན་པོ་ཆེ། མཁན་པོ་ནོར་གཡང། དིའུ་མགོན་མཁྱེན་བརྩེ་སོགས་ཀྱི་དྲུང་ནས། བོད་ཀྱི་རིག་པའི་གནས་བཅུ་ལ་སྦྱངས་པ་གང་སྨིན་མཛད། ས་སྤྲེལ་ལོ་༼༡༩༦༨༽ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་དཔེ་མཛོད་ཁང་ཆེན་པོ་(the Library of Congress)རུ་ལས་ཀ་བྱས་ཏེ། བོད་ཡིག་གི་ཐོག་ནས་བརྩམས་པའི་དཔེ་དེབ་བསྡུ་སྒྲིག་དང། དཔར་སྐྲུན་བཅས་བྱེད་པའི་མགོ་བརྩམས། 1999ལོ་ལ། ཨ་རིའི་གྲོང་ཁྱེར་ཆེན་པོ་ཉིག་ཡོ་རུ། བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས་ཟེར་བ་བཙུགས་ཏེ། རང་གི་དཔྲལ་བའི་མིག་དང། ཁོག་པའི་སྙིང་ལྟར་མི་ཚེ་གཅིག་གི་ལ་བསྡུ་སྒྲིག་བྱས་པའི་དཔེ་དེབ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་ཡོད་པ་རྣམས་དག་སྦྱོར་དང། གློག་ཀླད་ནང་དུ་བསྡུ་བ་སོགས་བྱས་ཏེ། འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་སྤེལ་མགོ་བརྩམས།
དམ་པ་འདིས་ལོ་རྒྱུས་གནད་འགག་འདི་འདྲའི་སྐབས་སུ། བོད་ཀྱི་དཔེ་དེབ་གཅིག་པོ་བསྡུ་སྒྲིག་བྱས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། བོད་ཀྱི་རིག་པའི་རྣམ་བཞག་གང་ཡིན་ལ་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཡིན་པ་དང། དམ་པ་འདིས་བསྡུ་སྒྲིག་བྱས་པའི་དཔེ་དེབ་འཛམ་གླིང་ཐོག་ཏུ་ཆེས་མང་ཤོས་དེ་ཡིན་པར་བསམ་ཞིང། པོ་ཏི་མི་འདྲ་བ་སྟོང་བདུན་ཙམ་ལ། རྣམ་ཐར་གཅིག་པོ་ཡང་སྟོང་ཕྲག་གཅིག་ཙམ་ཡོད་ཅེས་དང་། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་བའི་མགོ་སྟོད་ལ་ཨ་ཤེ་ཡའི་ནང་དུ་བོད་ལྟ་བུ་བསྟན་བཅོས་མང་པོ་གཅིག་ཀྱང་མི་འདུག་ཅེས་ཕྲན་ལ་གསུངས་མྱོང། ཁོང་གིས་བཙུགས་པའི་དཔེ་མཛོད་ཁང་དེ་རུ་འཛམ་གླིང་གང་དུ་ཡང་མཐོང་དཀོན་པའི་དཔེ་ཆ་ཡང་མང་པོ་འདུག་ཅིང། དེ་ཚོ་མཐོང་དུས་དངོས་གནས་དྲང་གནས་ཀྱི་སེམས་དྲོ། གཞན་དམ་པ་འདི་ལ་གནད་དོན་གང་ཞིག་གི་དོགས་གཞི་བཅར་འདྲི་ཞུ་སྐབས། དཔེ་དེབ་འདི་དང་འདིའི་ནང་དུ་འདི་འདྲ་ཡོད་ཅེས་གསུང་རྒྱུ་ཡོད་པ་མ་ཟད། དཔེ་མིང་དང་རྩོམ་པོ། དཔར་སྐྲུན་ཁང་སོགས་ཀྱི་མིང་སོགས་ཡང་མ་ནོར་བར་དྲངས་ཡོང་བ་ཞིག་འདུག། གང་གི་ཐད་ནས་དྲིས་ཀྱང། མི་ཤེས་པ་མེད་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་སྣང། ཉིན་ཞིག་ཕྲན་གྱིས། སུམ་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་འཛམ་གླིང་སྤྱི་བཤད་ནང་གི་ཡུལ་གུ་མ་ཆ་དང། ཡ་གོང། ཁེམ་ཆི་སོགས་སོགས་གང་ལ་ངོས་འཛིན་དགོས་པ་རེད་དམ། ཞེས་དོགས་གཞི་བཅར་འདྲི་བྱས་དུས། ཁོང་གིས་ “འོ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་རེད། སུམ་པས་ས་ཆ་འདི་སོགས་གསུང་དོན་ནི། འཛམ་གླིང་བྱང་མཐའ་རུ་དགུང་དབྱར་ཉི་མ་དམར་ཐག་མ་ཆོད་པར་། ཤར་ནས་སྐྱ་རེངས་ཤར་ཡོང་བའི་གནས་ཚུལ་དེ་ལ་ཟེར་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་བྱང་མཐའ་(Antarctic Circle) བྱུང་བའི་དངོས་ཚུལ་ཞིག་རེད། སུམ་པས་འདི་ལ་དོ་སྣང་བྱས་པ་དང། རྗེས་སུ་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་འགའ་ཤས་ཀྱི་འདིའི་ཐོག་ལ་རྩོད་པ་རྒྱབ་ཡོང་བ་ནི་དངོས་གནས་ཡ་མཚར་བ་རེད་”ཅེས་གསུངས་ཏེ་ཕྲན་གྱི་བློ་སྒོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཕྱེས། འདི་ལྟ་བུ་གསུང་ཁྱད་པར་ཅན་མང་པོ་ཕྲན་ལ་གསུངས་མྱོང། ཕྱིས་སུ་འདི་ཐམས་ཅད་ཚུལ་བཞིན་དུ་འདོན་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཡོད།
           ཕྲན་ལ་བོང་བར་གསེར་གཟིགས་ཀྱི་ཚུལ་དུ། ཐེངས་མང་པོ་ཐུག་འཕྲད་ཀྱིས་བཀའ་སློབ་མང་པོ་གནང་མྱོང་བ་མ་ཟད། བཙན་པོ་འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་སོགས་ལས་འཕྲོས་བའི་བསྟན་བཅོས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྐོར་ལ། བུམ་པ་གང་བྱོའི་ཚུལ་དུ་གཏིང་ཟབ་པ་དང། དོགས་གཅོད་མང་པོ་མང་པོ་གནང་མྱོང། ཁྱད་པར་དུ་ཁོང་གིས་ཕྲན་ལ་ཁོང་གི་དཔེ་དེབ་ཆ་ཚང་བ་ཀློག་ཐུབ་པའི་གསང་གྲངས་ཀྱང་བསྩལ་ནས། ཐུགས་རྗེ་བླ་མེད་བསྐྱངས། ད་ལོ་ཁ་ན་ཏ་ལ་ཚོགས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཚོགས་འདུའི་སྟེང་དུའང། ཕྲན་གྱིས་བསྡུ་སྒྲིག་བྱེད་བཞིན་པའི་དཔེ་དེབ་དག་གི་སྐོར་ལ་བཀའ་འདྲི་དང། བསླབ་བྱ་མང་པོ་གནང་སོང་བ་མ་ཟད། སང་ལོ་ཉོག་ཡོ་རུ་ཕེབས་ཤོག་ཅེས་བཀའ་གནང་བ་ད་དུང་དུ་རྣ་ལམ་དུ་གསལ་ལྷང་ངེ་འདུག།
           དེ་བཞིན་གསུང་རྩོམ་གྱི་ཐད་ནས། ཡེ་ཤེས་དཔར་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་སྐྲུན་བྱས་པའི་། དཔེ་མིང་ལ་བོད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཁྲོད་དུ་ (Among Tibetan Texts) ཟེར་བ་མཛད་དེ། བོད་ཀྱི་དཔེ་དེབ་ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་གསུང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཤིག་ཆགས་བསྡད་ཡོད། ཁོང་གི་རྣམ་ཐར་རྣམས་རྗེས་སུ་ཐོན་འཆར་ཡོད་པའི་གློག་བརྙན་སོར་མོའི་འཕྲུལ་རྩལ་གྱི་ནང་ཆོས (Digital Dharma)་ཟེར་བ་ཞིག་ཐོན་བཞིན་ཡོད་པས། དེ་རུ་ཞིབ་ཏུ་གཟིགས་འཐུས།
           མདང་དགོང་གྲོགས་པོ་ཞིག་གི་ངག་ནས། རྒན་ཉིད་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་གཏམ་དེ་ཐོས་དུས། སེམས་སུ་མི་ཟད་པའི་སྐྱོ་བ་དང། སྡུག་བསྔལ་ཆེན་པོ་བྱུང། འཕྲལ་དུ་ས་འདིར་བཞུགས་པའི་མཁས་པ་འགའལའང། གཏམ་མི་སྙན་པ་དེ་བརྒྱུད་སྒྲོག་བྱས་པ་དང། སྐུ་འབུམ་གསེར་གདུང་ཆེན་པོ་སོགས་ཀྱི་མདུན་དུ། མཆོད་འབུལ་སྙན་ཤལ་སོགས་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ཡིན། རྐྱེན་ལམ་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་དབང་གིས་ཨ་རིའི་གདུང་མཆོད་ལ་ཡོང་མ་ཐུབ་ཀྱང། ཁ་བའི་ལྗོངས་ཀྱི་ཆོས་སྡེ་ཆེན་པོ་ལྷ་ལྡན་གཙུག་ལག་ཁང་། སེར་འབྲས་དགེ་གསུམ། སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་སོགས་གཙོ་བྱས་བའི་གྲུབ་མཐའ་རིས་མེད་ཀྱི་ཆོས་སྡེ་དག་ནས་བསྔོ་བ་དང་སྨོན་ལམ་ཇི་ནུས་ཀྱིས་བྱེད་དང་བྱ་ངེས་ཡིན། དེ་བཞིན་དམ་པ་ཁོང་གི་མ་གཅིག་ཕ་གཅིག་གི་སྲིང་མོ་རྣམས་ལའང། སེམས་གསོ་ཞུ་བ་དང། གཞན་མཁས་པ་དག་ལ་དམ་པ་ཁོང་གི་སྐྱེས་ཆེན་གྱི་རྣམ་ཐར་རྒྱུན་འཛིན་དང། གདུང་མཆོད་ཞིག་གི་ཚུལ་དུ། སྐུ་ཉིད་ཀྱི་སློབ་ཕྲུག་རྡོ་སྦིས་པ་བློ་བཟང་ཡོན་ཏན་གྱིས་ཕྱི་ཟླ་བཅུ་གཉིས་པའི་ཚེས་བཅོ་བརྒྱད་ཉིན་སེམས་དུང་དུང་བ་ཞིག་དང་ལྷན་འཕྲལ་མར་གྲོང་ཁྱེར་ཟི་ལིང་ནས་བྲིས་པའོ།།

རྩོམ་ཁུངས། ངེད་དྲ་བ།